लोकदोहोरी गायिका देवी घर्तीमगरले गीत गाउन थालेको १३ वर्ष भयो । एक दशकयता गीत गाउनु नै उनको दैनिकी हो । गीत रेकर्ड नगरेको दिन उनका लागि कमै होलान् । १३ वर्षमा उनले पाँच हजार गीत गाइसकेकी छन् । उनी कला–संस्कृतिलाई असर गर्ने गीत आफूले नगाएको दाबी गर्छिन् ।  घर्ती आफूलाई चित्त नबुझे नराम्रा गीत नगाउन पनि कलाकार स्वतन्त्र रहेको बताउँछिन् । गायिका घर्तीसँग तिजको अवसर पारेर गरिएको कुराकानीः   

तिजमा कतिको व्यस्त हुनुहुन्छ ?
व्यस्त छु । केही दिन अगाडिमात्रै तिजको कार्यक्रमका लागि अष्ट्रेलिया गएको थिएँ । उताबाट फर्किएपछि पनि नेपालमा पनि कार्यक्रमहरु भइरहेका छन् । बोलाउनुभएको ठाउँमा सकेसम्म गइरहेको छु । 

यो वर्ष तिजका गीत कतिगाउनुभयो ?
जम्मा २८ वटा गाएँ । यसमा केहीबाहेक अधिकांश बजारमा आइसकेका छन् । 

आफ्नोचाहिँ कति वटा गाउनुभयो ?
आफ्नो त एउटामात्रै हो । एउटै त हो आफूले आफ्नो एल्बममा गाउने । मेरो मात्रै होइन सबैले एउटै गाउँछन् जस्तो लाग्छ । आफूलाई मन पर्ने एउटामात्र निकाल्दा पनि हुन्छ जस्तो लाग्छ । 

पछिल्ला वर्षहरुमा आफ्नो भन्दा अरुका गीत गाउने चलन बढेर गयो, किन ?
आफ्नो पनि गाइरहेका हुन्छौं । हामी व्यावसायिक कलाकार भएकाले यस्तो भएको हो । व्यवसाय नै गाउने भएपछि गाउनु  पर्छ । नयाँ भाइबहिनीहरुले आफ्नो एल्बममा हाम्रो पनि स्वर रहेको गीत राख्न चाहनुहुन्छ । त्यही भएर पनि होला, आफ्नोभन्दा अरुका गीत बढी भएको । हाम्रो पेशा नै यही भएपछि अरुको गीत गाउँदिन भन्ने कुरा पनि भएन । 

तपाईंहरु अरुका गीत गाउँदा जस्तो शब्द र लय छ, त्यस्तै गाइदिनुहुन्छ हैन ? यो बाध्यता हो ?
बाध्यता पनि हो । तर शब्द र लय साह्रै नराम्रो छ भने त्यसलाई केही तलमाथि भने गर्न सकिन्छ । त्यस्तो भएको पनि छ । कैयौं त्यस्ता गीतमा हामीले शब्द परिवर्तन गरेर पनि गाएका छौं । कसैले अफर गरिहाल्यो भनेर गाउनैपर्छ भन्ने पनि छैन । नगाउन पनि सकिन्छ, त्यो त हाम्रो इच्छा हो । यसमा हामी स्वतन्त्र छौं । 

तिजका गीत भड्किला भए भन्दा अग्रज कलाकारनै अरुका गीत गाउनैपर्ने बाध्यता छ भन्नुहुन्छ । यस्ता गीत आउनुमा  गलत को हो ?
अरुका गीत गाउनैपर्छ भन्ने बाध्यता छैन । नराम्रो भयो भने नगाउन पनि हामी सबै स्वतन्त्र छौं मात्र भनेकी हुँ । गायन हाम्रो पेशा भएकाले पनि केहीले सम्झौता गर्नुभएको हो कि जस्तो पनि लाग्छ । तर, व्यक्तिगत रूपमा भन्नुपर्दा मलै त्यस्ता नराम्रा गीत गाएको छैन । फिल्टर गरेर नै गाउँछु । तपाईंहरु आफैं पनि खोजी गर्न सक्नुहुन्छ ।

तपाईंले व्यावसायिकताको कुरा गर्नुभयो । तिज त हाम्रो संस्कार, संस्कृति र सभ्यता हो । मौलिकतालाई चुनौती दिँदैकिन व्यावसायिक बनाउनु राम्रो हो र ?
यो गम्भीर प्रश्न हो । हरेक कुराको सिजन हुन्छ । विभिन्न चाडवर्पजस्तै यो पनि हाम्रा लागि गीत गाउने अवसर हो । गायन पेशा भइसकेपछि हामीले तिजमा गीत नगाउने भन्ने त भएन । कस्ता सम्मका गीत गाउन सकिन्छ भनेर कलाकार स्वयंले सोच्नुपर्छ । 

३६२ दिनलाई व्यावसायिक बनाएर तीन दिन गाइने तिजका गीतलाई संस्कृतिसँग मात्रै जोड्न सकिँदैन ?
हुन्छ । त्यसका लागि हामी तयार पनि छौं । तर, संस्कृतिलाई ध्यान दिने र व्यवसायलाई छोड्ने हो भने राज्यले कलाकारलाई तलब दिनुपर्छ । राज्यले यस्तो व्यवस्था गर्न सक्छ ? राज्य तयार छ भने हामी पनि संस्कृतिसँग मात्रै सम्बन्धित गीत गाउन तयार छौं । कलाकारको पनि परिवार हुन्छ । उनीहरुले पनि बाँच्नुपर्छ भन्ने यथार्थलाई त भुल्न हुँदैन कसैले पनि । गीतसंगीतमा लगानी गर्नेले पनि आफ्नो लगानी गुमाउन चाहँदैन । यो सत्यलाई पनि भुल्न हुँदैन । 

त्यसो भए संस्कृति रक्षाका लागि सरकारको केही जिम्मेवारी छैन ?
मैले त्यसो भन्न खोजेको होइन । हाम्रो पनि दायित्व हुन्छ र निभाई पनि रहेका छौं । मेरो गुनासो कतिमात्रै हो भने तिजका गीतमा लगानी हुन्छ भने त्यस्ता गीत केही व्यावसायिक पनि हुन्छन् भन्ने हो । यसको मतलब संस्कार र संस्कृतिलाई नै भुलेर अगाडि बढ्नुपर्छ भन्ने होइन । म पनि त्यस्तो पक्षमा छैन । त्यही भएर त मैले पनि त्यस्ता गीत गाएको छैन । जुन गीतले हाम्रो मौलिकता माथि नै प्रश्न चिन्ह उठाओस् । संस्कृति बोकेको गीतलाई नराम्रो बनाउन पाइँदैन तर राम्रोलाई त व्यावसायिक रूपमा अगाडि बढाउन पाइन्छ भन्ने मेरो धारणा हो । 

तपाईं त अग्रज गायिका, नयाँ आउनेहरुलाई परम्परालाई नै चूनौती दिने गीत गाउनु हुँदैन भन्नुहुन्न ?
मैले मेरो साथीसर्कलमा रहेकाहरुलाई भनिरहेकी हुन्छु । तर, सबैले हामीले भनेको मान्छन् भन्ने पनि छैन । गायक/गायिकाहरुको यत्रो ठूलो भीड छ । हामीले हाम्रो टाउकोमा आएको जिम्मेवारीलाई निभाएका छौं । रेडियो/टेलिभिजनमा आएपछिमात्रै थाहा हुन्छ धेरैजसो त । यस्तो अवस्थामा त हामीले के नै गर्न सक्छौं र ?

हाम्रो दोहोरी गीत प्रतिष्ठान र संगठनमा आबद्ध नहुनेहरु पनि धेरै हुनुहुन्छ, जसले गीत गाउनुहुन्छ । उहाँहरुले आफ्नै हिसाबले जस्ता पनि गीत गाउनुहुन्छ । अहिले धेरै विरोध भइरहेको उहाँहरुकै कारण पनि हो । शब्द तथा लयबारे सेन्सर गर्ने कुनै आधिकारिक निकाय पनि छैन । 

गीतसंगीतलाई सभ्य बनाउन सेन्सर बोर्डको आवश्यकता औंल्याउनुभएको हो ?
कतिले यस्तो धारणालाई विरोध पनि गर्नुहोला, तर विकृति भित्रिन नदिने हो भने सेन्सर बोर्डको आवश्यकता पर्नेरहेछ । सेन्सर बोर्ड भन्नाले स्वतन्त्रतामाथि हस्तक्षेप नै गर्ने खालको भने होइन । त्यसले छाडापन र चरित्रलाई भने रोक्न सक्छ ।  

अहिलेको स्वतन्त्र समाजमा सेन्सर बोर्डको आवश्यकता देख्नु कत्तिको उचित हो ?
जस्ता गीतलाई पनि लोकगीत भन्न त पाइएन नि, होइन र ? हरेक गीतको आ–आफ्नै लय हुन्छ । गीत नगाउनुस् भनेको होइन, इन्टरटेन्मेन्टको हिसाबले गाए हुन्छ । तर पर्व विशेषका गीतमा भने व्यक्ति स्वयम्ले ध्यान दिनुपर्छ । यदी व्यक्ति गैरजिम्मेवार हुन्छ भने उसलाई मर्यादित पनि बनाउनुपर्छ भन्ने धारणा हो मेरो ।

तिजका गीतमा चेली र माइतीका कुरा हुन छाडेको महसुस कत्तिको गर्नु भएको छ ?
केही हदसम्म तपाईंले भनेको सत्य हो । समय परिवर्तन हुँदै गयो । पहिलेको जस्ता समस्या गाउँघरमा अहिले छैनन् भनेर पनि होला, मायाप्रेमका कुरा बढी तिज गीतमा समेटिएको । कुन राम्रा छन्, कुन गीत नराम्रा हुन्, समाज र संस्कृति कुन गीतले बोलेको छ र कुनले त्यसलाई लत्याएको छ, त्यो स्रोतादर्शकले छुट्याएर सुनिदिनुभयो र सञ्चार माध्यमले पनि यसबारे सचेत भइदिनुभयो भने नियन्त्रण हुँदै जान्छ । यसो हुने हो भने अहिले भएका समस्याको समाधान आफैं हुन्छ । 

किन हामी सस्तो लोकप्रियताका लागि गीत गाउन थाल्यौं ?
केहीले तपाईंले भने जस्ता गीत पनि गाएका होलान् । तर सबैले यस्ता गीत पनि गाएका छैनन् । त्यसैले सामान्यीकरण नगर्दा उचित्र हुन्छ होला । धेरै भए ठाउँमा केही नराम्रा पनि हुन्छन् । राम्रो भन्दा नराम्रो कुरा छिटो नोटिस हुने भएर पनि यस्तो लागेको होला । 

महिनौंदेखि तिजको माहोल हुन्छ नि आजकाल, यो सही हो कि गलत ?
यो त मलाई त्यति धेरै नराम्रो लाग्दैन । हामीले व्यावसायिक रूपमा गीत गाउने भएपछि रेकर्डिङ अगाडि हुने नै भयो । गीत गाएपछि प्रचारप्रसार पनि गर्नुपर्छ । आफ्नो गीतको विज्ञापन गर्ने यो एउटा माध्यम पनि हो । विदेशमा बस्ने नेपालीलाई पनि यो चाड मनाउन मन लाग्छ । उहाँहरुले मनाउन त पहिला नै मनाउनुपर्छ कलाकारसँग मनाउने हो भने । तडकभडक गर्नुभएन तर, सभ्यता र संस्कृतिभित्र बसेर मनाउन पाइन्छ ।

अहिलेसम्म कति गीत गाइसक्नुभयो ?
१३ वर्ष भयो लगातार गीत गाएको । बिरलैमात्रै हुन्छ, गीत रेकर्ड नगरेको दिन । पाँच हजारभन्दा बढी गाइसकें । त्यसमा तिजका पनि सयौं छन् ।  

अन्तिममा केही भन्नु छ ?
तिज पर्वको सबैलाई शुभकमना । सभ्यता र संस्कृतिभित्र बसेर रमाइलोसँग तिज मनाउनुस् । देशका विभिन्न ठाउँमा बाढीपहिरो गइरहेको छ । धेरै धनजनको क्षति भइरहेको छ । यस्तो अवस्थामा सकेको सहयोग गरौं र सचेत बनौं ।