– रिविन

“ओ हो ! तपाईंं आउनुभयो ? स्वागत छ तपाईंंलाई मेरो बगैंचामा,” उसले थोरै मुन्टो निहुर्‍याएर अभिवादन गर्‍यो ।

“के भन्नुभो ? तपाईंंलाई यो कुनै पार्कजस्तो लाग्यो रे ?”

उसले तपाईंंलाई सोधेको हो । तपाईं देख्न सक्नुहुन्छ निकै फराकिलो बगैंचा र बगैंचामा फुलिरहेका फरकफरक फूलहरू । तपाईंंलाई यी सब देख्दा कुनै पार्कजस्तो लागेको हुनुपर्छ । फेरि बस्नलाई केही कुर्सीहरू पनि त छन्, जुन काठले बनेका हुन् । र, ती कुर्सीहरूलाई सेतो इनामेलले रङ्गाइएको छ । तपार्इं ती कुर्सीहरूलाई सेता कुर्सीहरू भन्न सक्नुहुन्छ ।

“तपार्इं मलाई मेजर दिबुछा भनेर बोलाउन सक्नुहुन्छ । पूरा नाम रितुमर्दन दिबुछा । अब भन्नुहोस्— म तपाईंंलाई के भनेर बोलाऊँ ? वास्तवमा आफ्नो नाम अति नै प्यारो हुन्छ हकि ?”

उसले आफ्नो परिचय दिएर तपाईंंको परिचय मागिरहेछ । तपाईंं सम्झन खोज्नुहुन्छ । कतै तपाईंंले पढ्नुभएको हो– ‘नामजतिको व्यङ्ग्य संसारमा अरू हुँदैन’ भन्ने मान्छेको नाम ठ्याक्क सम्झन सक्नुहुन्न । तर, तपाईं आफ्नो परिचय दिन बिल्कुल ढिलाइ गर्नुहुन्न ।

“यात्री रे ? झेन फकिरजस्तो त देखिनु हुन्न, के तपाईं यायावर हो ?”

उसले तपाईंको थोरै अध्ययन गरी सिध्याएको छ ।

“के रे ? तपाईंलाई यो पार्कको बारेमा जान्न मन लागेको छ रे ? के तपाईंसँग त्यति धेरै समय छ कि तपाईं यो बगैंचा, होइन–होइन पार्क नै सही, जान्न सक्नुहोस् । ठीक छ उसो भए आउनुहोस्, बस्नलाई यी कुर्सीहरू निकै आरामदायी छन् ।”

उसले तपाईंलाई सेता कुर्सीहरूतिर इसारा गर्दै बस्नलाई आग्रह गर्दै छ ।

अब तपाईं सेता कुर्सीमा बसिसक्नुभएको छ । र, अब ऊ पार्कको बारेमा बताउन थालेको छ । के तपाईंले सुनिरहनुभएको छैन र ? ऊ भनिरहेछ, “अन्तमा हामीले निर्णय गरेका थियौं, हामी हाम्रो बुढेसकाल हामी जन्मिएको ठाउँमा बिताउनेछौं । आखिर हामी गाउँमा जन्मिएकोलाई सहरले हाम्रो बुढेसकाल थेग्न पनि त सक्दैन थियो । हामी गाउँ आयौं । मेरो दाइ आफ्नो पैंतीस वर्षे कानुनी सेवावाट निवृत्त थिए । म ब्रिटिसको निवृत्तप्राप्त एक मेजर । हाम्रो कहिलेकाहीँ विचार जुझ्ने गथ्र्यो । मेरो दाइ फौजीलाई खाली बारुद भरिएको खोका भन्ने गर्थे, कि चाल गति लिनलाई अरू दोस्रो शक्तिको जरुरत पर्ने र आफैं भष्म हुने । तर, मलाई आफ्नो फौजी पेसाप्रति गर्व थियो । र, म चुप लागेर बस्न सक्दिनथें । म देख्छु, वास्तवमा कानुन अपराधको खेती गर्छ । र, वकिल अपराधका प्रतिनिधि पात्रहरू हुन्, जो आफ्नो तर्कहरू अघि ल्याउन प्रतिद्वन्द्वीलाई सम्मान गर्न भुल्छन् । वास्तवमा शत्रुलाई सम्मान गर्न नसक्नु पराजयको बोध गर्नु हो । के तपाईं हल्ला सुनिरहनुभएको छ ? घडी हेर्नुहोस् त, पक्कै पनि ४ बजेको हुनुपर्छ । त्यो स्कुले बच्चाहरूको आवाज हो ।”

तपाईंले आफ्नो हातको घडी हेर्न नपाउँदै स–साना बच्चाहरू बगैंचामा प्रवेश गरेको देख्नुहुन्छ । के तपाईंलाई रमाइलो लागिरहेको छैन ? ऊ भन्दै छ तपाईंलाई, “जब मेरो बगैंचामा स–साना बच्चाहरू आउँछन्, तब मलाई निकै आनन्द लागेर आउँछ । के रे ? के सोध्नु भो ? ए हो त, म भन्दै थिएँ ।”

अगाडि सुनाइरहेको कुरामा जोड्दै ऊ तपाईंलाई सुनाइरहेछ, “अँ, एकदिन हाम्रो विवादले निकै ठूलो रूप लियो । कतिसम्म भने हाम्रो बोलचाल नै बन्द भयो । अहिले आएर लाग्छ, मैले दाइसँग माफी नमागेर जीवनमा ठूलो गल्ती गरेँ । वास्तवमा उनी मलाई निकै माया गर्थे । हामीले लगभग दुई वर्ष एक–अर्कासँग नबोली बितायौं । साँच्चै नै ती दुई वर्ष निकै कष्टकर दिनहरू थिए ।”

उसले यति भन्दा निकै दुःखित भएको महसुस तपाईंले उसको उदास र मलिन अनुहार हेरेर गर्न सक्नुहुन्छ । उसले सबै भनेर त भनिसकेको छैन र भन्दै छ— “मेरो छोराबुहारी सानी नातिनीसँग बिदा मनाउन आएका थिए । बच्चाहरू तपाईंलाई थाहै छ, स्वभावैले स्वतन्त्रता चाहन्छन् । मेरो सानी नातिनी अक्सर गरेर दाइको बगैंचामा फूल टिप्न जाने गर्थी । मलाई डर थियो, मेरो दाइ अझ अरू मसँग रिसाउँछन् कि ? म दाइसँग माफी माग्ने सही समय खोजिरहेको थिएँ । तर त्यस्तो समय मिलिरहेको थिएन ।  मेरो दाइ फूलको खासै सौखिन थिएनन् । अनि फूलको हेरचाहमा त्यस्तो खासै समय खर्चिएको पनि थाहा थिएन । तर, जब मेरी नातिनी उनको बगैंचामा फूल टिप्न जान थाली, दाइमा मैले निकै परिवर्तन देखेँ । परिवर्तन केमा भने, उनी धेरै समय बगैंचामा फूल गोड्न र पानी लगाउनमा खर्चिन थाले । अझ अचम्म त के भने मेरो नातिनीसँग मेरो दाइको थोरै समयमै राम्रो दोस्ती बस्यो । नातिनी सधैं बगैंचामा दाइसँग समय बिताउन मन पराउन थालेकी थिई । एकदिन मैले देखेँ, दाइ निकै जाँगरका साथ फूलका बिरुवाहरू रोपिरहेका छन् । र, छेउमा बसेर नातिनी फूलको थुँगा च्यातिरहेकी छे । मैले परैबाट दाइले सुन्ने गरी भनेँ, “प्यारी सानी नातिनी ! असल बच्चाहरू त्यसरी फूल च्यात्दैनन् ।”

“तपाईंलाई के लाग्छ ? तपाईं अड्कल काट्न सक्नुहुन्छ ? मेरो दाइले नातिनीको कपाल सुमसुमाउँदै के भन्नुभयो ? उहाँ भन्दै हुनुहुन्थ्यो, “हुन्दे, बच्चाहरूलाई फूल च्यात्न दिनुपर्छ । उनीहरू स्वभावैले कोमलता छाम्न चाहान्छन् । मेरो नातिनी फूलभित्रको कोमलता छाम्न खोजिरहेकी छे ।”

“दाइको कुराले एकछिन त छक्क परेँ । यस्तो बेलामा तपाईं दाइलाई के भन्नुहुन्थ्यो । मसँग त्यस्तो शब्द थिएन, मैले भनेँ, “बगैंचाको काम अब छाडिदिनुहोस् । म हेर्छु, तपाईं निकै बूढो भइसक्नुभयो ।”

“अनि त्यसपछि । अँ, सुन्दै जानुहोस् । किन हतार ? अँ एकदिन बिहानै छोराबुहारी र नातिनी दाइँसग बिदा माग्न गए । उनीहरूको बिदा सकिएको थियो । र, चाँडै सहर फर्किन चाहन्थे ।”

यति भनिसक्दा मेजर दिबुछाको मुहार अलि दुःखित भएजस्तो तपाईंले देख्न सक्नुहुन्छ । हैन ? फेरि बाँकी कुरा तपाईंलाई सुनाइरहेछ, “नातिनी गएको तेस्रो दिन दाइ निकै अधैर्य भएर बगैंचामा डुलिरहेको देखेँ । दाइको स्वास बढको थियो र पसिनाले पूरै शरीर भिजेको थियो । मैले दाइको नजिक गएर सोधेँ, “के हरायो र खोज्नुभएको ?” लाग्यो, उहाँले केही हराउनुभएको छ र त्यसलाई चाँडो भेट्न चाहनुहुन्छ ।”

“अँ, हरायो बेपत्तासँग,” उहाँले त्यतिमात्र भन्नुभयो । तपाईंलाई उहाँले त्यस्तो के कुरा हराउनुभयो जस्तो लाग्छ ? मैले कहिले पनि थाहा पाइनँ । उहाँले के हराएर खोजिरहनुभएको थियो, सोध्नलाई धेरै समय पनि भएन । भोलिपल्टै उहाँ बित्नुभयो । तर, बगैंचाका फूलहरू सदाझैं फुलिरहेका थिए । ऊः त्यो चिहान देखिरहनुभएको छ ?” उसले तपाईंलाई बगैंचाबीचको चिहान देखाइरहेछ । तपाईं देख्नुहुन्छ, त्यहाँ घर आकारको एउटा चिहान छ । र, त्यो चिहान सेतो चुनले पोतिएको छ । तपाईंलाई चिनाइरहेछ ।

“हो त्यो मेरो दाइको चिहान हो,” चिहानमा केही स–साना अक्षरले लेखिएको छ । तर, तपाईं त्यहाँबाट स्पष्ट देख्न सक्नुहुन्छ । मेजर दिबुछा भनिरहेछ, “मेरो दाइको आत्माको शान्तिका लागि मैले ठूलो बगैंचा बनाउने निधो गरेँ । र, यो बगैंचा बनाएँ । जुन तपाईंलाई पार्कजस्तो लाग्यो । फेरि मैले दाइसँग माफी पनि त मागेको थिइनँ । तपाईंलाई के लाग्छ ? के मलाई मेरो दाइले माफी दिए होलान् ?”

उसले कुर्सीबाट उठ्दै तपाईंलाई भन्दै छ, “अब तपाईंले बाँकी यात्राको लागि हिँड्नुपर्छ । शुभयात्रा ! फेरि आउनुभयो भने म के आशा गर्न सक्छु, तपाईंसँग साथमा सानासाना बच्चाबच्चीहरू हुनेछन् ?”

केही वर्षपछि तपाईं फेरि त्यो बगैंचामा पुग्नुभएको छ । लगभग चार वर्ष हो क्यार होइन ? त्यो तपाईंलाई थाहा छ । तपाईं केही वर्षअगाडिको कुरा सम्झिरहनुभएको छ । सेता कुर्सीहरू खाली छन्, जहाँ मेजर दिबुछा आफ्नो कथा भन्न बस्ने गर्थे । तपाईंले पनि त्यही कुर्सीमा बसेर उनका कथा सुन्नुभएको थियो । उसले तपाईं फेरि आउँदा तपाईंसँग बच्चा होस् भनेर अव्यक्त कामना गरेको थियो । त्यही भएर तपाईंले आफ्नो चारवर्षे बच्चा लिएर आएको हुनुपर्छ । केही फरक छैन । सबै पहिलेको जस्तै छ । तर, बगैंचामा अर्को चिहान थपिएको छ । के तपाईं नजिक गएर हेर्न चाहनु हुन्न ? किन नचाहनु, तपाईं चिहानको कितापका अक्षरहरू पढ्नुहुन्छ— अतिमर्दन दिबुछा (सन् १९२५—२००७) ...
रिपुमर्दन दिबुछा (सन् १९२७—२०१५)... ।

दुवै चिहानको किताबको सवैभन्दा माथी लेखिएको छ, “कृपया बच्चाहरूलाई फूल च्यात्न दिनुहोस्, उनीहरू कोमलता छाम्न चाहान्छन्...।”

(इन्डिगो इन्कबाट प्रकाशित कथासंग्रह ‘पफ्र्युम’बाट)