रामेछाप, मन्थलीको हाम्रो पुस्ता दुःखले दपेटेपछि बसाइँ सरेर जनकपुर झर्‍यो । तिनताक तराई उर्बरथलो मात्र थिएन, अभाव र विपन्नतासँग सिँगौरी खेलिरहेकाहरूको आश्रय–थलोसमेत थियो ।

अहिलोजस्तो होइन, तिनताक वर्षभरि पाखुरा जोत्दा पनि तीन पर्वत पन्छाएर गृहस्थीको दियो जगाउन धौ भएपछि तराई मधेस झरेको कुरा सुनाउनुहुन्थ्यो, हजुरबुबा ।

बराजुका चार छोरा थिए । जसका छोरा उसका धन, जसका भैँसी उसका वन– पहाडी कहावत नै हो । तर, उहाँलाई अकालमै व्याधीले उखेलेछ । आयस्था बिक्री हुँदैनथ्यो । खेतबारी नै बेचेर उपचारको यत्न पनि गरिएको रहेछ । ऋण लागेर जग्गाजमिन निख्रिएपछि तराई झर्नुपरेको दुखेसो गरिरहनुहुन्थ्यो हजुरबुबा ।

मधेस झरेपछि हाम्रो परिवार व्यापार, व्यवसाय र यायावरीका अनेक कृत्यमा लाग्यो । फाँटको धान ठेक्का लिने र बेचेर मुखमा माड लगाउने उपाय पहिल्याउनुभएको रहेछ हजुरबुबाहरूले ।

पछि हजुरबुबाले पियनको जागिर पाएपछि सँगोलबाट बाहिर आउनुभयो । र, आफ्नो घरद्वार सम्हाल्नुभयो ।

परिवेश, पर्यावरण, पात्र, परिस्थिति, मनोदशा भिन्नभिन्न थिए त्यहाँका । धेरथोर परिचित हुने मौका पनि पाएँ । देहात अन्नको मात्र होइन, गरिबीको समेत भण्डार थियो । दुःखका अनेक आयामसँग चिनापर्ची हुँदै जाँदा ममा साहित्य–चेत पनि उम्रिँदै गयो ।

० ० ०

म जन्मिँदासम्म पनि परिवारले दुःखबाट पार पाइसकेको थिएन । अध्ययन र जागिर खोजीकै दौरानमा हुनुहुन्थ्यो बुबा । उहाँमा हुटहुटी थियो– सरकारी जाखिर खाने ।

व्यापार–व्यवसायबाट खासै मुन्टो नउकासिएकाले होला– हजुरबुबाले पियनकै वेतनमा चित्त बुझाउनुभएको थियो, त्यसको जैविक गुण बुवामा सरेको थियो शायद ।

म जन्मिनुअगावै बुवाले काठमाडौँ आएर लोकसेवाको तयारी गरिरहनुभएको थियो । लोकसेवाको तयारी होइन, जागिरको साधना थियो त्यो । त्यसैले उहाँलाई सघाउन आमा पनि आउनुभएको थियो ।

आमाको गर्भभित्र भ्रूणका रूपमा मेरो जीवन–सङ्घर्ष जारी थियो, उहाँहरूको पौँठेजोरी जिन्दगीसँग थियो । चिकित्सकले दिएको ‘डेट’ नजिकिँदै जाँदा बुवाले आमालाई भन्नुभएछ, “तिमी वीरगन्ज जाऊ, बच्चा पैदा हुने बेलामा मलाई खबर गर ।”

त्यसबखत वीरगन्जमा हजुरबुबा कृषि विकास बैंकको जागिरे हुनुहुन्थ्यो, अधिकृत तहका । सिंगै वीरगन्जमा उहाँको बेग्लै प्रतिष्ठा थियो । लोकसेवाको तयारी गरिरहेका पति, आमाले पनि नाइनास्ती गर्ने कुरा भएन ।

वीरगञ्जमै जन्मिएको हुँ, २०५४ सालमा ।

पछि आमाले सुनाउनुहुन्थ्यो, “बच्चा जन्मिने बेलामा खबर त गर्‍यौं तर उहाँ आउँदा तँ जन्मिएको साता–दश दिन भइसकेको थियो ।”

प्रसूति आमा । हेरविचारका अतिरिक्त पोषणयुक्त आहार–व्यहार पनि पुगोस् भनेर बुवाले वीरगन्ज पठाउनुभएको हुँदो हो, शायद ।

म जन्मनुपूर्व बुवा धुम्रपानको अम्मली हुनुहुन्थ्यो । मद्यपान गर्नुहुन्थ्यो/हुँदैनथ्यो थाहा भएन तर बेस्सरी चुरोट खानुहुन्थ्यो, ‘चेन स्मोकर’जस्तै ।

चुरोटको कसले छातीमा खराबी आइसकेको थियो । चिकित्सकले टीबीको जोखिम औंल्याएका थिए । छातीमा अतिशय पीडा हुन थालेपछि औषधि खान थाल्नुभएको थियो ।

तर, म जन्मिएपछि चुरोट सेवन गर्न चटक्कै छाड्नुभयो । यता लोकसेवामा नाम पनि निस्कियो ।

बुवाको जीवनको ‘टर्निङ पोइन्ट’ थियो त्यो । भनौँ न, उहाँको सफलताको कोसेढुंगा बनेँ म । मेरो उपन्यास ‘फाइभ मन्थ्स’मा कतै न कतै पटाक्षेप भएको छ यो ।

० ० ०

बाल्यकाल आमबालकसरह नै बित्यो । शिक्षाले सपनाको उडान भर्न सजिलो हुन्छ । यही ठानेर पढाइमै जोडबल गर्नुभयो बुबाममीले । निजी स्कुलबाटै प्रवेशिका परीक्षा उत्तीर्ण गरें । निजी स्कुलको चार पर्खालभित्र फलामे अनुशासनमा शिक्षा–दीक्षा ग्रहण गरे पनि केटौले प्रेमका अनेक आयामसँग परिचय पाएँ । प्रेममा लहसिएका साथीसंगी, तिनका प्रणयउद्वेग, कामाकूतिका कूतुहलता आदिसँग साक्षात्कार भएँ । योगपछि प्रेम जेथा बन्छ, वियोगपछि प्रेम व्यथा बन्छ– साथीसंगी भुक्तभोगी थिए यसका ।

एउटै बेन्चमा कुम जोडेर बसेका साथीसङ्गी बालसखा हुँदै प्रेमजोडी बनेका दृष्टान्त मस्तिष्कको उपल्लो तहमा संगृहीत हुँदै गयो । र, कथा–भ्रूणको रूपमा विकास भयो ।

हिम्स स्कुल पढेको हुँ मैले । रुद्रमतीको तट । घर आउँदा–जाँदा किशोर–प्रेमालाप देख्न पाउँथे । अभिभावकको आँँखा छलेर टुँसाउँदै गरेका, चिचिलामै बसाएका, कोपिलामै निमोठिएका प्रेमका स–साना आयाम सँगालेर तयार पारेको हुँ– ‘फाइभ मन्थ्स’ ।

किशोरवय सघन कूतुहलताको उमेर हो । चरम जिज्ञासु, कल्पनाशील क्षण उनीहरूले बेहोर्छन् । र, अधिकांश किशोरकिशोरीको प्रणयवेग यही १४–१९ बाटै आरम्भ हुने गर्छ । बाटो नभेट्टाएपछि या बिराएपछि कुबाटो हिँड्न अभिशप्तसमेत छन् कतिपय । तर, बेखबर छन् बाबुआमा ।

निजी स्कुल पढेकाले मँसग केही वैयक्तिक अनुभवसमेत छन् । प्रायः अभिभावक छोराछोरी स्कुल पठाएपछि ढुक्क हुन्छन् । मानौँ न, छोराछोरी स्कुल गएपछि ती फुक्काफाल हुन्छन् । कतिपय अभिभावकलाई बोझ बिसाएको प्रतीत पनि हुँदो रहेछ ।

सन्तान आमाबाबुका भविष्य हुन् । तर, तिनै सन्तान बाल्यकालमा बोझ, झिँझो बन्छन् । बालबालिकाको झर्कोबाट पार पाउन कतिले होस्टलको सहारासमेत लिन्छन् ।

अभिभावक र शिक्षकको आँखेसाङ्लोमा बाँधिउन्जेल सद्दे देखिने र उनीहरूको आँखाबाट ओझेल पर्नासाथ बद्मासीको चक्रव्यूहमा फस्ने उमेर त्यही हो भन्ने ज्ञान कमैलाई छ ।

हिजोको जस्तो प्रेम रहेन आज । यो रुद्रमती, बाग्मतीको पानीजस्तो भइसक्यो, कलुषित र अत्यन्तै प्रदूषित । प्रेमको सर्वव्यापकता र अपरिमेयतालाई हामीले नजरअन्दाज गरिसक्यौँ । शारीरिक संसर्ग र विवाह नामको बन्द बाकसभित्र कैद गर्न प्रेमको बाटो रोज्छौँ हामी । अझ प्रष्ट्याऊँ न, अनुभूति होइन, कामाकूति भइसक्यो यो ।

उमेर नपुग्दै गरिने प्रेम र यौन–विलासले जीवनप्रति नै वैराग्यता जन्माउन सक्ने र जिन्दगीप्रति मोह भङ्ग हुन सक्ने भयले बेस्करी चिमोट्यो मलाई । ४–५ कक्षा पढ्दादेखि नै केटा र केटी साथीको चक्करमा लागेर जिन्दगी चोकर बनाउनेहरूको भीडमा हाम्रा बालबालिका कहाँनेर छन् भनेर खोज्नुपर्ने बेला भएको छ । त्यही छट्पटीले जन्माएको कृति हो, ‘फाइभ मन्थ्स’ । प्राथमिक तहमा अध्ययन गर्दादेखि नै सुरू हुने र प्रवेशिका परीक्षा पास नहुँदै अनेक पटक दुर्घटित भइसक्ने केटौले प्रेमको फेहरिस्त पनि हो ‘फाइभ मन्थ्स’ ।

किशोर वयमा प्रेमसम्बन्धी थुपै उपन्यासमा आँखा पुर्‍याएँ । कति पढेर सरस भएँ, कति पढेर निरस । जति पढ्थेँ, कहीँ भेट्टाउँदिनथेँ आफूलाई । उपन्यासमा आफू र किशोर प्रेम नभेटेपछि ‘फाइभ मन्थ्स्’ नै जन्माउनुपर्ने बाध्यता आइलाग्यो मलाई ।

० ० ०

धेरैले भन्छन्– किशोर उमेरमै किन उपन्यासमा हाम फालेको ?

किशोरका कथा किशोर उमेरमा नलेखे कहिले लेख्नू ? किशोर–अनुभूति किशोर उमेरमै नरङ्ग्याए कहिले रङ्ग्याउनू ? यही ठानेर उपन्यास लेख्ने साहस जुटाएको हुँ ।

उपन्यासका कतिपय ठाउँमा म आफैँ थिए । कतिपय पात्र मैले देखे–चिनेका थिए । त्यसैले उपन्यास लेख्न, धेरै कन्नु, गम्नु, उँघ्नु परेन । एकपछि अर्को कथाक्रम तयार भए र झन्डै एक वर्षजतिमा पाण्डुलिपि पूरा गरेँ । लेख्दै गर्दा कति ठाउँमा बाबुलाई सम्झिन्थेँ, कति ठाउँमा आमा । त्यसैले कुनै न कुनै ठाउँमा उहाँहरूका संवाद आएका होलान् ।

अन्त्यमा, ‘फाइभ मन्थ्स्’ किशोरकिशोरीको आँखाबाट प्रेम बुझ्ने उपन्यासमात्र होइन, आमाबाबुले छोराछोरीको प्रेम बुझ्ने उपन्याससमेत बनेको छ ।

(अक्षर काकासँगको कुराकानीमा आधारित)