काठमाडौं । पछिल्लो समय वैदेशिक रोजगारीमा जाने नेपाली ठगिने क्रम बढेको वैदेशिक रोजगार विभागको तथ्यांकले देखाएको छ । विदेशिने कति नेपाली ठगिन्छन् भन्ने यकिन तथ्यांक कसैसँग नभए पनि वैदेशिक रोजगार विभागको मासिक तथ्यांकले करोडौंको ठगि हुने गरेको देखाएको छ ।

चालु आर्थिक वर्षको माघसम्म बैदेशिक रोजगारीमा जानेबाट करिब ५८ करोड रुपैयाँको ठगी हुनुले रोजगारीमा जाने दिनहुँ लाखौं रुपैयाँ ठगिने गरेको देखाउँछ । यसअवधिमा व्यक्तिगत र संस्थागत रुपमा १ हजार २१४ वटा ठगी तथा आर्थिक नोक्सानीको उजुरी विभागमा परेका छन् । यसरी उजुरीबाट ५७ करोड ७४ लाख ३९ हजार ९४३ रुपैयाँको बिगो रकम दाबी गरिएको छ ।

चालु आवको माघमा मात्र १३८ वटा उजुरी विभागमा परेका छन् । त्यसबाट ११ करोड ५९ लाख ४१ हजार रुपैयाँको ठगी भएको दाबी गरिएको छ । अघिल्लो महिना १६१ वटा उजुरी विभागमा परेका थिए ।

नेपाली कामदारलाई विदेश पठाउन लाइसेन्स होल्डर वैदेशिक रोजगार कम्पनी, एजेन्ट, कन्सल्टेन्सिलगायत अन्य विभिन्न व्यक्तिगत माध्यमबाट ठगी हुने गरेको विभागले जनाएको छ ।

यद्यपि वैदेशिक रोजगारीमा ठगिने सबै उजुरी गर्न नजाने कारण विभागको तथ्यांकभन्दा ठूलो परिमाणको ठगी हुने गरेको रोजगार विज्ञ डा. गणेशमान गुरुङ बताउँछन् । उनको अनुसार बाहिरै मेलमिलाप नभएको अवस्थामा मात्र विभागमा उजुरी गर्ने परम्परा छ । बाह्रखरीसँग कुरा गर्दै उनले भने, “बाहिर घम्सामम्सी परेर समस्या समाधान हुन नसकेको अवस्थामा मात्र पीडितले विभाग गुहार्ने गरेका छन् । यस्तो अवस्थामा पनि विभागले आफ्नो मागको सुनुवाई गर्छ भन्ने जानकारी नहुनेको संख्या पनि उस्तै धेरै छ ।”

विभागको तथ्यांकमा देखिएको ५८ करोड रुपैयाँ पनि सबै वैदेशिक रोजगारीका क्रममा ठगिने नभएको उनको बुझाइ छ । उनका अनुसार रोजगारीको क्रममा तिर्ने पैसा ठग्ने, हुण्डीलगाएत अवैधानिक रकम प्राप्तिलगायत विषयमा हुने रकम हिनामिनाका घटनामा पनि रोजगारीका क्रममा ठगी भएको कागज बनाएर विगोको लागि उजुरी गर्ने गरिन्छ ।

विभागका अनुसार यस अवधिमा परेका व्यक्तिगत उजुरी ६२८ र संस्थागत उजुरीको संख्या ५८५ रहेको छ । व्यक्तिगत र संस्थागत उजुरीको संख्या उस्तै देखिए पनि दाबी रकम हेर्दा व्यक्तिगत तर्फको ठगी डरलाग्दो देखिएको विभागले जनाएको छ ।

विभागका अनुसार संस्थागत ठगीको तुलनामा व्यक्तिगत रुपमा हुने ठगी ३ गुणाभन्दा बढी छ । यसरी उजुरीबाट संस्थागत रुपमा १५ करोड ५५ लाख ५३ हजार रुपियाँको ठगी भएको उजुरी परेकोमा व्यक्तिगततर्फ हुने ठगीमा ४२ करोड ३८ लाख ८६ हजार रुपैयाँको बिगो रकम दाबी गरिएको छ ।

वैदेशिक रोजगार विभागका अनुसार संस्थागत उजुरी भन्नाले लाइसेन्स होल्डर वैदेशिक रोजगार कम्पनीबाट हुने कमजोरीका कारण तथा कामदारमा पर्न जाने असुविधा र आर्थिक नोक्सानीको विरुद्ध रहेका छन् । त्यस्तै व्यक्तिगततर्फका उजुरीमा विदेश पठाइदिन्छु भन्दै लाखौं रकम असुल्ने तथा ठग्नेको विरुद्ध हालिएका हुन् ।

विभागमा दर्ता भएका उजुरीमध्ये ७४२ उजुरीको फरफारक भएको छ । छिनोफानो हुनेमा व्यक्तिगततर्फ १२३ र संस्थागततर्फ ६१९ उजुरी रहेका छन् । उजुरीकर्ताले गरेको उजुरीउपर विभागले हालसम्म अदालतमा १४३ वटा मुद्दा दायर गरेको छ । सबै मुद्दा व्यक्तिगततर्फ गरिएका ठगीको उजुरी हुन् । ती मुद्दामार्फत् अदालतको बिगो दाबी १८ करोड ३७ लाख रुपैयाँभन्दा बढी रहेको छ । त्यस्तै संस्थागततर्फ आर्थिक नोक्सानीको मुद्दाबाट २३ लाख ५० हजार रुपैयाँ जरिवाना गर्ने निर्णय विभागले गरेको छ ।

यता वैदेशिक रोजगार विभागका निर्देशक मोहन अधिकारी भने विभाग पीडितले दाबी गरेको रकम फिर्ता दिलाउने कोशिस गरिरहेको बताउँन् । उनले भने, “हालसम्म विभागले १३ करोड ६६ रुपैयाँभन्दा बढीको बिगो रकम फिर्ता गरिसकेको छ भने २३ लाख रुपैयाँ जरिवानाको निर्णय विभागबाट भएको छ ।” यसअर्थमा दाबी गरिएको बिगोअनुसार रकम फिर्ता गर्न नसकिए प्रयास जारी रहेको उनको दाबी छ । उनले भने– “प्रमाण पुगेको खण्डमा विभागले क्षतिपुर्ति दिलाउने प्रयास गर्छ । हाम्रो अधिकारभन्दा बाहिर रहेका मुद्दा अदालतमा पठाउने गरेका छौं ।”