site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
ब्लग
Nabil BankNabil Bank
Sarbottam CementSarbottam Cement
Ghorahi CementGhorahi Cement
मोदीको भाषण प्रभावकारी हुनुको रहस्य 

सार्वजनिक मञ्चहरूमा अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले दिने भाषणहरूको सकारात्मक होस् वा नकारात्मक चर्चा भने सधैँ हुने गर्छ । भाषणमा उनले उठाउने विषयको त चर्चा हुने भई नै हाल्यो त्यसबाहेक उनले प्रयोग गर्ने शब्द र शब्दावलीका साथै उनको भावभङ्गिमाको पनि चर्चा हुने गर्छ। यसका विभिन्न कारणमध्ये एउटा हो– ट्रम्पले गर्ने अभ्यास । महत्त्वपूर्ण भाषण गर्नुअघि ट्रम्पले समेत अभ्यास गर्छन् भन्ने सुन्दा हामीलाई अचम्म लाग्न सक्छ । तर, विश्वका प्रभावशाली मानिने प्रायः सबै नेताले आफ्नो भाषणमा निकै मेहनत गर्छन् । राष्ट्रपतिका रूपमा अमेरिकी कंग्रेससामु भाषण दिनुअघि ट्रम्पले आफ्नो कारमा बसेर भाषणको अभ्यास गरेको संचारमाध्यमको क्यामरामा कैद भएको दृश्य त्यतिबेला सार्वजनिक पनि भएको थियो । 
 

Donald Trump filmed practising Congress address in his car - minutes before delivering speech

ट्रम्पका पूर्ववर्ति राष्ट्रपति बाराक ओबामाको भाषण कलाको तारिफ नगर्ने त कोही नहोलान् । ओबामा निकटहरूका अनुसार ओबामाले आफूले गर्ने अधिकांश भाषण आफैँ लेख्ने गर्थे र अभ्यास पनि गर्थे । सन् २००४ मा डेमोक्रेटिक नेसनल कन्भेन्सनमा ओबामाले गरेको भाषणलाई धेरैले उनलाई राष्ट्रपति बनाउने भाषण भन्छन् । 

Agni Group

कैयौं अमेरिकीमा आशा र भरोसाको संचार गर्न सफल त्यो भाषणको तयारीमा ओबामाले महिनौं लगाएको जानकारहरु बताउँछन् । भाषणकै तयारीका लागि उनले आफ्ना अरू काम छोडेर कैयौं रात होटलमा बिताएकी जे न्युटन स्मलले 'टाइम' पत्रिकामा उल्लेख गरेकी छन् । ओबामाले विभिन्न समयमा दिएका भाषणमा पनि उनले उत्तिकै मेहनत गर्नेगरेका थिए । त्यसबाहेक उनका सल्लाहकार र विज्ञ समूहको सहयोग त थियो नै । पूर्वअमेरिकी राष्ट्रपति बिल क्लिन्टनले पनि आफ्नो भाषण आफैँ लेख्ने गरेको उनका निकटहरू बताउँछन् । 
अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्प र पूर्व राष्ट्रपतिहरू ओबामा र क्लिन्टनमात्रै होइन, अमेरिकाका अरू थुप्रै राष्ट्रपतिहरूले आफ्ना भाषणमा गर्ने मेहनत र अभ्यासको चर्चा बेलाबखत भइरहन्छ । किनभने एउटा असल र प्रभावशाली नेताका गुणहरूमध्ये एउटा हो, उसको भाषण कला । 

Global Ime bank

हाम्रो सन्दर्भमा भने यस्तो प्रभावकारी भाषणकला भएका नेता कमै छन् । हुन त समय समयमा हाम्रा ठूलाठूला नेता र युवा नेताको भाषण कलाको हामीले प्रशंसा नगरेका होइनौ । तर, हरेक भाषणमा उत्तिकै ओज, विषय र तथ्यमा उत्तिकै गाम्भीर्य, स्वाभाविक र 'करिस्म्याटिक' शैली अनि उत्तिकै आकर्षक भावभङ्गीमा भएका नेता सम्भवत: एसियामै कमै छन् । छन् भने पिन उनीहरू ठाउँमा पुग्नसकेका छैनन् । हुन त सामियक नेपालमा पनि प्रधानमन्त्री एवं नेकपा (एमाले)का अध्यक्ष केपी ओली, नेपाली कांग्रेसका नेता गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्मा, नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले पनि आफ्नो भाषणका लागि काफी प्रशंसा बटुलेका छन् ।

पछिल्लो समय यो क्षेत्रकै सबैभन्दा प्रभावशाली भाषण कला भएका नेताका रूपमा परिचित छन् भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी । भारतमा प्रधानमन्त्रीका रुपमा उनको कामको विश्लेषण फरक होला, नेपालसँगको उनको कूटनीति पनि फरक विषय हो । तर, भाषण कलाको हकमा चिनिएका नेतामा उनको नाम अग्रपंक्तिमा आउँछ । नरेन्द्र मोदीको भाषण कलाको प्रशंसा हुनुको मूल कारण भनेकै उनको तयारी र अभ्यास हो जुन मोदीले आफ्ना ३ पटक गरेका भ्रमणका क्रममा दिएका ३ वटा मुख्य भाषणहरूले प्रष्ट बनाउँछन् । 

मोदीको पहिलो नेपाल भ्रमणका क्रममा संविधानसभामा उनले दिएको भाषणमा संविधान सभाका सदस्यहरूले बारम्बार ताली र टेबल बजाएको हामीले बिर्सेका छैनौं । तेस्रो भ्रमणका क्रममा जनकपुरमा आयोजित अभिनन्दन कार्यक्रम र काठमाडौंमा आयोजित अभिनन्दन कार्यक्रममा मोदीले दिएका भाषण पनि उत्तिकै प्रशंसायोग्य रहे । तेस्रो भ्रमणसम्म आइपुग्दा भारतले नेपालमा दुई वर्षअघि लगाएको नाकाबन्दीका सम्बन्धमा आमरूपमा मोदीप्रतिको धारणा बदलिइसकेको हुँदा भाषणलाई हेर्ने दृष्टिकोण नै फरक पर्नु एउटा कुरा हो । तर, समग्रमा मोदीले पहिलोपटक संविधानसभामा र तेस्रो भ्रमणमा राष्ट्रिय सभागृहमा दिएका भाषण उत्तिकै प्रभावकारी थिए । 

यी तीनवटै भाषण फरक तर लिखित भाषण थिए । मोदीले गर्ने भाषणको एउटा विशेषता के हो भने महत्त्वपूर्ण मानिने अधिकांश अवसरमा उनका भाषण पहिले नै लेखिएका हुन्छन् । यी भाषण कुनै एक जना सल्लाहकार वा सहयोगीले मात्रै लेख्दैन । यी हरेक भाषणहरुमा ठूलै समूहको मेहनत हुन्छ । नेपालमा दिएका भाषणमा नेपालकै विषय विज्ञ र अनुसन्धाताको समेत संलग्नता रहेको भाषणमा उनले उल्लेख गरेका ससाना तथ्यबाट पनि प्रष्ट हुन्छ । भलै, त्यस्ता सहयोगीका बारेमा गोप्य नै राखिन्छ । मोदीको पहिलो भ्रमणताका पंक्तिकारले पाएको जानकारी के थियो भने भ्रमणको कम्तिमा २ साताअघि मोदीका कम्तीमा ४ जना सहयोगी भाषणकै तयारीका लागिमात्रै नेपाल आएका थिए । यसले भाषण लेख्नमात्र पनि मोदीको तयारी कस्तो हुने रहेछ भन्ने झलक मिल्छ । 

यसरी लिखित भाषण गर्दा पिन मोदीसँग कागज भने हुँदैन । हाम्रा नेताहरूले लिखित भाषण प्रस्तुत गरिरहँदा घोसेमुन्टो लगाएर अक्षरश: पूर्णविराम र अर्धविराम पनि ख्याल नगरी पढ्ने तरिका पनि मोदीमा देखिँदैन । बरु लेखिएकै भाषण भए पनि मोदीले प्रस्तुत गर्दा भावभङ्गीमा सहित, आवाजमा स्वाभाविक उतारचढाव अनि दर्शकसँग पर्याप्त साक्षात्कार देखिन्छ । यसो हुनुका २ वटा कारण छन्  । पहिलो कारण हो- लेखिएको भाषण मोदीले कागजमा नभई प्रम्प्टर (टेलिप्रम्प्टर) मा हेर्छन् र दोस्रो कारण भने अभ्यास हो । प्रम्प्टरको प्रयोग विश्वभरि नै सामान्य भइसक्यो । नेपालमै पनि शाही सम्बोधनहरूमा प्रम्प्टरको प्रयोग हुन्थ्यो । तर, सार्वजनिक समारोहमा भने यसको प्रयोगको प्रचलन हामीले बसाउन सकेका छैनौ । प्रम्प्टरमा लेखिएका अक्षर प्रष्ट देखिन्छन् र ती अक्षरलाई स्टेजको भित्री भागमा रहने वक्ताका सहयोगीले सार्ने काम गर्छन् । मोदीले यसपटकको भ्रमणमा जनकपुरमा बाह्रबिघा मैदानमा भएको कार्यक्रममा समेत प्रम्प्टर प्रयोग गरेको देखियो । यसरी प्रम्प्टरमा हेरेर बोल्दा दर्शकदिर्घामा बसेकाले भने आफैँतिर हेरेर बोलेको अनुभव गर्छन् । यसरी प्रम्प्टरमा हेरेर बोल्दै गर्दा पढेको भन्ने भान हुन नदिन जतिसक्दो स्वाभाविक भएर बोल्नुपर्ने हुन्छ । विषय र सन्दर्भअनुसारको भाव पनि प्रकट गर्नुपर्‍यो । हाउभाउ पनि स्वाभाविक रहनुपर्‍यो । 

किन कागजमा हेरेर भाषण गर्छन् हाम्रा प्रधानमन्त्री?

त्यसका लागि एउटा भाषणका लागि मोदीले कम्तीमा दुईपटक अभ्यास गरेको हुनुपर्छ । रोचक त के भने प्रम्प्टरमा भएको भन्दा एक शब्द पनि तलमाथि नगरी बोल्ने मोदीको शैली देखिन्छ, यही कारणले पनि उनको भाषण प्रभावकारी बन्छ । तर, मोदीको एकल प्रयासले उनका भाषण प्रभावकारी भएका भने होइनन् । 

यससँगै अन्तर्राष्ट्रिय फोरमहरूमा समेत मोदीले हिन्दीमा भाषण गर्नुको पनि अर्थ छ । सन् २०१६मा जापान भ्रमण ताका (जुन भ्रमणमा उनले बुध्द भारतमा जन्मेका हुन् भनेका थिए) दिएको भाषणमा समेत उनी हिन्दीमा बोलिरहेका थिए । अरु भाषामा दख्खल हुनु नहुनुसँग हिन्दीमा बोल्नुको सम्बन्ध छैन । बरू आफ्नो मातृभाषामा जत्तिको प्रभावकारी भाषण अरू कुनै भाषामा गर्न सकिँदैन भन्ने बोध मोदी र उनको समूहमा छ । उत्तिकै प्रभावकारी भाषान्तरण गर्ने जिम्मा अनुवादकहरूको । अनुवाद सहीरूपमा भयो भएन भन्ने सुपरिवेक्षणका लागि मान्छे खटाउनु पनि मोदीको अर्को विशेषता हो ।

मोदीको भाषण गर्ने र प्रभाव छोड्ने यो तरिकाबाट भारतीय भ्रमण दल र सहयोगी समूहको व्यवस्थापन शैली पनि झल्किन्छ । एउटा भाषणका लागि त यति मेहनत र तयारी हुन्छ भने आफ्नो राजनीतिक आकांक्षा र छिमेकी मुलुकसँगको सम्बन्धका बारेमा कति मेहनत र तयारी अनि नदेखिएका र नदेखाइएका तारतम्य होलान् ? हाम्रा नेतालाई सघाउने सल्लाहकार र विज्ञ समूहले यस्ता कुरा सिकेर लागू गर्ने कहिले होला?

(लेखक श्रेष्ठ सञ्चाररकर्मी एवं भाषण कलाका प्रशिक्षक हुन्)
 

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख ३१, २०७५  १०:०६
Sipradi LandingSipradi Landing
worldlinkworldlink
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
Kumari BankKumari Bank
Shivam Cement DetailShivam Cement Detail
Maruti cementMaruti cement
ICACICAC