काठमाडौंं । केही दिनदेखि सुस्तरी घटिरहेको अमेरिकी डलरको भाउ बढ्न थालेको दोस्रो दिन बुधबार फेरि ओरालो लागेको छ । मुलुकको केन्द्रीय बैंकले बुधबार (आज) का लागि तोकेको विनिमय दरअनुसार १ डलरबराबर १ सय १७ रूपैयाँ ८४ पैसा रहेको छ । हिजो (मंगलबार) १ सय १८ रुपैयाँ ४४ पैसा पुगेको थियो । 

बुधबार (असोज २४) मा इतिहासमै पहिलो पटक डलर भाउ १ बराबर १ सय १९ रुपैयाँ ३३ पैसासम्म पुगेर कीर्तिमान कायम गरेको थियो । डलर भाउ जति बढ्दै जान्छ, नेपाली रुपैयाँ त्यति नै कमजोर हुने गर्छ । 

नेपाल राष्ट्र बैंकले बुधबारका लागि तोकेको अमेरिकी डलरको भाउ हिजो मंगलबारको दाँजोमा ६० पैसाले सस्तो छ । मंगलबार १ डलर किन्न १ सय १८ रुपैयाँ ४४ पैसा खर्च गर्नुपथ्र्यो । गत साता बुधबार १ सय १९ रुपैयाँ ३३ पैसा र मंगलबार १ सय १८ रुपैयाँ ८० पैसा पुगेको थियो । गत आइतबार र सोमबार १ अमेरिकी डलर खरिद गर्न १ सय १८ रुपैयाँ ३३ पैसा लाग्थ्यो । यसको अर्थ नेपाली रुपैयाँ सबैभन्दा कमजोर सावित भएको अवस्था हो । 

राष्ट्र बैंकका अनुसार बुधबारका लागि १ डलरबराबर १ सय १७ रुपैयाँ ८४ पैसा बिक्री दर र १ सय १७ रुपैयाँ २४ पैसा खरिद दर तोकिएको छ । पछिल्ला केही दिन तलमाथि भइरहेको डलर भाउ असोज १८ मा १ बराबर १ सय १७ रुपैयाँ ६५ पैसा थियो । 

अमेरिकी डलर संसारभरका मुद्राको दाँजोमा पछिल्लो पटक सबैभन्दा बलियो भएको छ । पछिल्ला केही दिनदेखि अमेरिकी डलरसँग भारतीय रुपैयाँ अवमूल्यन हुने क्रम जारी छ । यसको प्रत्यक्ष असर नेपाली रुपैयाँमा परेको छ किनभने भारु १ सयबराबर नेपाली मुद्रा १ सय ६० रुपैयाँको स्थिर विनिमय दर रहेको छ । यो साढे तीन दशकदेखिको विनिमय दर हो । यस हिसाबले बुधबार १ अमेरिकी डलरबराबर भारु ७३ रुपैयाँ ६५ पैसा रहेको छ ।

डलर भाउ जति बढ्दै जान्छ, नेपालीले उपभोग गर्ने सामानको भाउ उति महँगो हुने गर्छ । नेपालले निर्यातको दाँजोमा वस्तु आयात ११ गुणासम्म बढी गर्ने गरेको पछिल्लो तथ्यांकले देखाउँछ । स्थानीय उत्पादन लगभग शून्यजस्तै हुनु र त्यसमाथि दैनिक उपभोग्य सामान विदेशबाटै किनेर ल्याउनुपरेपछि डलर महँगिदा उपभोक्ताले महँगी खेप्नु स्वाभाविक हो ।

अमेरिकी मुद्रास्फीति, बेरोजगारी दरमा राम्रो सुधार आएका कारण उसको अर्थतन्त्र समग्र हिसाबमा बलियो हुँदै गएका कारण डलरको भाउ केही समयदेखि बढिरहेको थियो । यसअघि डलर भाउ १ सय २० रुपैयाँसम्म पुग्ने सम्भावना यस क्षेत्रका विज्ञले औंल्याएका भए पनि लगभग १ सय २० रूपैयाँ नजिक पुगेर घट्न थालेको थियो ।

राष्ट्र बैंकका अनुसार असोज ३ गते डलरको भाउ १ बराबर १ सय १७ रुपैयाँ ७ पैसा पुगेको थियो भने त्यसको १० दिनअघि १ सय १६ रुपैयाँ २३ पैसाबराबर भएको थियो । डेढ महिनाअघिसम्म प्रतिडलर १ सय १० रुपैयाँहाराहारी थियो । तर, एक्कासि डलरको भाउ ह्वात्तै बढ्न थालेयता कम आय हुनेदेखि बढी आय हुनेसम्मलाई असर पार्न थालेको छ । 

ताजा तथ्यांकअनुसार मुलुकको व्यापार घाटा बढेर ११ खर्ब ६१ अर्ब ६४ करोड रुपैयाँबराबर पुगेको छ । नेपालले पेट्रोलियम पदार्थदेखि गाडी, यसका पुर्जा आयातमा ठूलो परिमाणबराबरको रकम खर्च गर्दै आएको छ । अर्थतन्त्रको प्रमुख समस्या नै बढिरहेको व्यापार घाटा हो ।    

नेपालबाट गत आर्थिक वर्ष २०७४–७५ मा ८१ अर्ब १९ करोड रुपैयाँबराबरका वस्तु विभिन्न देशमा निर्यात गरेको तथ्यांक सरकारसँग छ, तर यसको ठिक विपरीत १२ खर्ब ४३ अर्ब रुपैयाँबराबरका वस्तु आयात गरेको थियो ।  उच्च व्यापार घाटा भएका बेला डलर महँगो हुँदा नोक्सानी पनि त्यति नै ठूलो हुने गर्छ । तर, डलर महँगो हुँदा नेपालजस्तो देशका लागि एउटा फाइदा भने छ । त्यो के हो भने जति धेरै डलरको भाउ बढ्दै जान्छ विदेश बस्ने नेपालीले रेमिट्यान्स पनि त्यति नै धेरै पठाउने गर्छन् । 

राष्ट्र बैंकका अनुसार गत आर्थिक वर्ष २०७४–७५ मा ७ खर्ब ५५ अर्ब रुपैयाँबराबरको रेमिट्यान्स नेपाल भित्रिएको थियो । तै पनि यो रेमिट्यान्स परिमाणभन्दा आयात परिमाण धेरै उच्च भएका कारण डलर महँगिदा पनि अर्थतन्त्रलाई नोक्सान नै भएको थियो ।