– पदम भट्टराई

अंग्रेजीमा एउटा भनाइ छ, “ट्राभलिङ इज अ ग्रेट फम अफ लर्निङ’ । अर्थात् भ्रमण सिकाइको सबैभन्दा प्रभावकारी माध्यम हो । हो, यही भनाइले मलाई नयाँ ठाउँ भ्रमण गर्न र नयाँ–नयाँ ठाउँको जानकारी खोतल्न जहिल्यै उकास्छ ।

स्वभावैले भ्रमण मेरो रुचिको विषय हो । केही वर्षयता जागिरबाट मिल्ने फुर्सदलाई सदुपयोग गर्नका लागि सबैभन्दा राम्रो विकल्प नै भ्रमण बनेको छ । कहिले रारा ताल त कहिले इलाम, धनकुटा, पोखरा, सौराह बिदा सदुपयोग गरेका पछिल्ला ठाउँ हुन् । पेशाले सरकारी जागिरे, गत वर्षदेखि राजधानीबाट प्रदेशमा आएपछि बिदा मिलाउनै गाह्रो । त्यसमाथि दशैं शुरु हुने दिनमा सरकारी कामको चाप बढेको बढ्यै । कहिले काम सकिएला र भ्रमणका लागि ब्याग प्याक गरौं भन्ने हुटहुटी पनि छँदै थियो । दशैंको बिदामा कतै न कतै घुम्न जाने महिनादिन पहिलेको योजनालाई मूर्तरूप दिन गाह्रो परेको थियो । योजना तुहिएकोमा मनमा खिन्नता त थियो नै तर व्यस्तताका अगाडि कसैको जोर चलेन । यसैबीच तिहारको साता दिनअगाडिको एक शुक्रबार काठमाडौंबाट साथी कमल (वस्नेत)ले फोन गरेर ‘लौ, गइहालौं’ भनेर उक्काइहाल्यो । मेरो मन पनि रोटीझैं पुलुक्क उस्कियो ।

तिहारअगाडिको तीन दिन बिदा । त्यसअघि दुई दिन कार्यालयबाट बिदा लिएर भए पनि घान्द्रुक जाने योजना फोनबाट सुनिसकेपछि म पनि त्यसैको तयारीमा लागें । हामी दुई जनाको योजनामा साथ दियो– काठमाडौंबाटै अर्काे साथी दीपेन्द्रले ।

यात्रामा निस्कनुअघि कार्यालयको काम समयमै सक्नु थियो । लगाउनु पर्ने जिम्मा पनि लगाउनु थियो । बेफुर्सदिला दैनिकीलाई केही पर धकेल्नु थियो । शुक्रबार यात्रामा निस्किने कन्फर्म थिएन— आजै वा भोलि भन्ने । शुक्रबार ४ बजेसम्म काम हुने भए पनि म ६ बजेसम्म बस्नुपर्ने भयो । यसैले बसको टिकट काट्ने कुरै भएन । यस्तै साढे २ बजेतिर कमलको अर्काे फोन आयो, “आज कि भोलि ?”

‘पख, म ५ मिनेटपछि निर्णय दिन्छु’ भनी फोन काटें । मेरो अनिर्णयको घेराबन्दीमा कमल र दीपेन्द्र दुवै परे । अनि मनमनै गमें, “आज नाइटबसमा पोखरा हिँडियो भने भोलि त उताको बाटो सोझिहाल्छ ।”

अनि कमललाई फोन गरेर भनें, “मलाई बसको कुनै समस्या छैन । जति पाउँछ, तिमीहरू टिकट काटेर आऊ ।”

म रातको खाना खाइवरी ८ बजे नवलपरासीदेखि मुग्लिङको बस चढें । काठमाडौंबाट हिँडेका साथीहरू अझै कलंकी कटेका थिएनन् ।

उनीहरू मुग्लिन आइपुग्ने र म त्यही बसमा पोखरा जाने योजनामुताविक यात्रा तय भएको थियो । म मुग्लिन पुग्दा घडीले रातको १२ बजाइसकेको थियो । उनीहरू भने अझै मलेखु पुगेका थिएनन् । मध्यरातमा चिसो हावा खाँदै दुई घण्टा बिताउँदै गर्दा बल्ल बस मुग्लिन आइपुग्यो ।

कमल कल गर्दै बसबाट झरेर लिन आयो । उता दीपेन्द्र भने मस्त भुस परेको । बस अगाडि बढ्यो । बिहान साढे ५ बजेतिर पोखरा पुगियो । योजनाअनुसार हामीलाई घान्द्रुकको यात्रा गर्नु थियो । घान्द्रुक–पुनहिल पदमार्ग विश्वकै प्रख्यात पदमार्ग हो । मनोरम हिमाली दृश्य, गुरुङ संस्कृति, विभिन्न चराचुरुंगी, जीवजन्तुको मजा लिँदै यात्रा गर्नुको रोमाञ्चकता इन्टरनेटमा पाइने विभिन्न लेखबाट पाइसकेको थिएँ ।

बिहानको समय, ५ सय मिटरको दूरी हिँडेरै बसपार्क जाने निर्णय गरी कमल अनि म लाग्यौं । त्यत्तिकैमा दीपेन्द्रले ‘म हिँड्न सक्दिनँ, बरु काठमाडौं जान्छु’ भनी जिद्दी गर्‍यो । नयाँपुलदेखि घान्द्रुकसम्म पदयात्रा गर्ने योजनामा दीपेन्द्रको जिद्दीले ठेस पु¥याएपछि कमल रिसायो । उता दीपेन्द्रको आफ्नै किचकिच । दुवैलाई सम्झाउँदै र बहस गर्दै बसपार्क आइपुगियो ।

खासमा दीपेन्द्रलाई पैदल हिँड्नुपर्छ भन्ने मानसिकता नै रहेनछ । उसले पछि बतायो । हामी बाग्लुङ बसपार्कबाट घान्द्रुक जाने बसमा चढ्यौं । करिब साढे ६ भएको थियो, बस गुड्यो । हामी ८ बजे नयाँपुल पुग्यौं । त्यहाँ पुगेपछि कमलले मन बदल्यो, “हामी गाडीमा हैन, हिँड्दै जाऊँ, पदयात्रा नि हुन्छ । हामी पदयात्रामा पो आएको त ।” उसले अड्डी कस्यो ।

दीपेन्द्रले फेरि मानेन । खासमा मैले पनि रुचि देखाएको त होइन । गुड्न ठिक्क परेको गाडी रोकेर कमल जबर्जस्ती ओर्लिएपछि हामी दुबै जना पनि ओर्लन बाध्य भयौं । र, पाइला अगाडि बढायौं । हाम्रो पदयात्रा शुरु भयो ।

हिँडेर जाने त भइयो, दीपेन्द्रले अर्काे समस्या तेस्र्यायो । काँधबाट झोला भुइँमा राख्दै भन्यो, “केही सामान बोक्ने भएमात्रै जान्छु, नत्र गाडी नै ठीक छ ।”

उपाय नलागेपछि कमलले केही सामान बोक्ने भयो । जेहोस्, १५ मिनेटको बहसपछि यात्रा शुरु भयो ।

हामीले यात्रा तय गर्‍यौं— मोदी खोलाको किनारबाट । मोदी खोलालाई विपरीत पार्दै हामी त्यसैको मुहानतिर उकालो लाग्यौं । हिँड्ने त भनियो, शुरु पनि गरियो तर यात्रा कसरी कट्ने हो भन्ने चिन्ता उब्जिन थाल्यो ।

हामी कसैलाई पनि थाहा थिएन— यात्रा कति लामो हुनेछ र कस्तो हुनेछ । बस् यत्ति थाहा थियो— जे हुनेछ, रमाइलो हुनेछ । एउटा अनुभव हुनेछ । घान्द्रुकबाट फर्कंदै गरेका पदयात्रीसँग दूरी र समय सोध्दै उकालो उक्लिदै थियौं । कतिले ७ घण्टा भन्थे, कतिले ८ घन्टा ।

नयाँपुलदेखि शुरु भएको हाम्रो यात्रा किम्चे पुग्दासम्म उति गाह्रो भएन । जब किम्चे पुगेर खाना खायौं अनि उकालो चढ्न गाह्रो । ढुंगैढुंगाले छापिएका सडक । चोक तथा घरका छानासमेत ढुंगाले छाएका । आहा !! नेपाली कलाकृतिबाट सुसज्जित घरहरूले मन त्यसै लोभ्याएका रहेनछन् । ती ढुंगाका खुड्किला पार गर्दै हामी ४ बजे घान्द्रुक पुग्यौं । होटल पोखराबाटै बुक गरेकाले हामीलाई बाटोमै पनि फोन आएको थियो । हामी किसन गुरुङको ‘गुरुङ कटेज’मा बास बस्यौं । गुरुङको कटेज र उहाँको आतिथ्यताले घान्द्रुकको त्यो चिसो मौसममा न्यानोपन ल्यायो । गुरुङ समुदायको बसोबास भएको एक सुन्दर गाउँ, जुन समुद्री सतहबाट २०१२ मिटर उचाइमा छ । विषेशगरी अन्नपूर्ण ट्रेकका लागि उत्कृष्ट यो ठाउँबाट अन्नपूर्ण र माछापुच्छ«े हिमाललाई नजिकबाट नियाल्न सकिने रहेछ ।

अफिसको दैनिकी, शहरको कोलाहल, धूलो, धूवाँ, अव्यवस्थित जीवनशैलीबाट वाक्क मेरा लागि त्यो समय बढो रमाइलो र फलदायी थियो नै । तर, थकाइ पनि उत्तिकै लागेकाले साँझ घुम्न निस्किएनौं । भोलि दिनभर घान्द्रुक घुम्ने योजना भएकाले पनि ननिस्किएका हौं । इन्टरनेट र विभिन्न सामाजिक सञ्जालमा घान्द्रुकका तस्बिर र मनोरम दृश्यले मन लोभिएको थियो मेरो । कहिले पुगूँला र मज्जा लिऊँला भन्ने वर्षाैंको योजना आज साकार हुँदा मनमा छुट्टै उत्साह र आनन्द सञ्चार भइरहेको थियो ।

अर्काे दिन घान्द्रुकबाट अन्नपूर्ण र माछापुच्छ«ेमा पर्ने सूर्याेदयको दृश्य हेर्नु मूल उद्देश्य थियो । कमल बिहानै उठ्यो । म अलि ढिलो भएँ । सूर्यको पहिलो किरण पर्दाको त्यो दृश्य गुमाएँ । अहिले पछुतो लाग्छ । तर, पनि पूरै सूर्याेदयको दृश्यावलोकन गर्नमा मस्त रहँदै केही तस्बिर कैद गर्दैगर्दा एक्कासि पुनहिल जाने प्रस्ताव राख्यो कमलले ।

मैले केही सोच्दै नसोची ‘हुन्छ’ भनिदिएँ । अब पुनहिल घान्द्रुक आएजस्तो त पक्कै छैन । सबै त्यस्तै भन्थे । विदेशी पर्यटकको दुई दिनको पदयात्रा हो भन्थे कोही–कोही । दीपेन्द्र अन्कनाउँदै थियो । मैले भनें, “हैन, हिँडेपछि पुगिन्छ, बरु खाजा छिटो खाएर जाऊँ । आज घोरेपानी बास बस्न जाने, अर्काे दिन पुनहिलको डाँडोमा ।”

कमल निकै खुशी देखियो । ट्रेकिङ भनेपछि दुवैलाई मनपर्ने । घान्द्रुक हुँदै पुनहिलसम्मको ट्रेक जाने अर्काे योजना साकार हुँदा हामी दुवै पुलकित भयौं ।

घान्द्रुकमा बे्रकफास्ट खाँदै बदलिएको योजना अन्ततः साकार भयो । दीपेन्द्रलाई मनाउनु थियो, मनाइयो । अनि हामीले घोरेपानीको यात्रा तय गर्‍यौं । यात्राका क्रममा आफूले आफैंलाई प्रतिविम्बित गर्न धेरै समय मिल्छ । बाल्यकालमा भएका रमाइला किस्सा एक–अर्कालाई शेयर गर्दै यात्रा गर्नुको मज्जा बेग्लै हुन्छ । घना लालीगुँरासको जंगल हुँदै हामी भैंसीखर्क पुग्यौं र केहीबेर सुस्तायौं ।

लालीगुँरासका फूल हेर्दै ट्रेकिङ गर्नका लागि चैत–वैशाखमा आउनुपर्ने महसुस गर्दै एक घण्टाको उकालो चढेपछि हामी टाढापानी पुग्यौं । २६३० मिटरको उचाइमा रहेको यो ठाउँबाट देखिने अन्नपूर्ण र माछापुच्छ«ेको त्यो मनमोहक दृश्य यहाँ वर्णन गर्न सकिँदैन । साह्रै आनन्ददायक दृश्य थियो त्यो । हिमालहरू बादलसँग लुकामारी खेल्दै थिए । यहाँबाट वास्तवमै माछापुच्छ«े माछापुच्छ«े नै देखिँदो रहेछ ।

हल्का भोक लागेकाले झोलामा भएका केही फास्टफुड झिकेर टाढापानीबाट ओरालो झर्‍यौं । दुई घण्टाको ओरालो झरेपछि फेरि वनठाँटीको उकालो लाग्यौं । उकालो साह्रै थियो । कमललाई उकालो होस् वा ओरालो— कतै पनि भेट्न नसकिने । ‘जनावरलाई पछाडिबाट खेद्नुपर्छ, मान्छेलाई चाहिँ अगाडिबाट’ भन्दै ऊ सधैं हामीभन्दा अगाडि हिँडिरह्यो ।

कमल उकालो सकाएर थकाइ मार्ने बेलामा म पुग्थें । त्यसको १० मिनेटपछि दीपेन्द्र लखतरान हुँदै आइपुथ्यो । रमाइलो त के भने हामीलाई पछ्याएर भेट्नेबित्तिकै दीपेन्द्रले भोक लाग्यो भन्थ्यो । हामी झोलामा बोकेका बिस्कुट दिँदै अगाडि बढ्थ्यौं । दीपेन्द्र होटल देख्यो कि ‘भात खाइहालुम्, अनि जाम्ला’ भन्थ्यो ।

वीरेठाँटीदेखि देउरालीसम्म जंगलको अप्ठ्यारो उकालो, त्यसमाथि भातले भरिएको पेट बोकी उक्लन सक्ने कुरै भएन । त्यसैले जति भोक लागे पनि देउराली नै पुगेर खाने हाम्रो योजना बन्यो । यो योजनालाई दीपेन्द्रले मन नलागी–नलागी स्वीका¥यो र उकालोमा हामीलाई पछ्यायो ।

पत्रयात्राको समय भएर पनि होला– नेपालीभन्दा विदेशी पर्यटकको आवागमन बढी थियो । केही गाइडले ‘बाटो उल्टो प¥यो’ भन्दै थिए । ट्रेकिङको समय भएर पनि होला— रुट एकदमै व्यस्त थियो । बाटोमा भेटिने पर्यटकहरू सबैले मुसुक्क हाँसेर ‘नमस्ते’ चाहिँ भनिहाल्थे । उनीहरूसँग हाई–हेल्लो गर्दै लगातार ४ घण्टाको उकालोपछि हामी देउराली पुग्यौं— ३ बजेतिर । त्यस दिनको बिहानको खाना बल्ल खायौं । त्यसपछि घोरेपानीको बाटो तय गर्‍यौं । बाटो तेर्साे भएको र खाना पनि खाएको हुनाले यात्रा सहज हुँदै गयो । हामी बीच बाटोमा मनलाग्दी फोटो, भिडियो खिच्दै र पुराना लोकपप गीत गुन्गुनाउँदै साँझ ६ बजे घोरेपानी पुग्यौं । 

होटल पहिल्यै बुक गरेकाले सीधै कोठामा गई आराम गर्‍यौं । जुनेली रात भएकोले जूनको उज्यालोमा अन्नपूर्ण साह्रै मनमोहन देखिएको थियो । घोरेपानीको मौसम चिसो । अर्काे दिन बिहान ४ बजे नै घोरेपानीबाट पुनहिलमा सूर्याेदय हेर्न हिँड्नुपर्ने भएकाले छिट्टै सुत्यौं । अर्काे दिन बिहान ४ बजे नै उठें म । त्यसपछि कमल अनि मात्र दीपेन्द्र । बिहान पुनहिलको यात्रा कठिन लाग्यो । अघिल्लो दिनको ९ घण्टे यात्रा अनि बिहानै फेरि त्यस्तै यात्रा गर्दा पुनहिलको उकालोमा खुट्टा फतक्कै गले ।

तर, सूर्याेदयको त्यो रोमाञ्चक दृश्यका लागि आँखा र मन उतै थिए । गोडा भने अगाडि चल्न मानिरहेका थिएनन् । स्वाँऽऽस्वाँऽऽ गर्दै ढुंगाले छापेका खुड्किला उक्लिएर ६ बजे पुनहिल पुग्यौं । पुनहिल पुग्ने ६ जनामा हामी दोस्रो टोली थियौं । हामीभन्दा अघि ३ जनाको टोली पुगिसकेको थियो । पुनहिल पुग्दा ठूलो भ्युटावर देखियो ।

सूर्याेदयको समय ६ः२० थियो । त्यस्तो चिसोमा कसरी बिताउने ? नजिकैको हिमालबाट आएको त्यो बतास अनि त्यो चिसो मौसम । धन्न ज्यानले थेग्यो । धौलागिरि, अन्नपूर्ण, नीलगिरि, माछापुच्छ«ेमा सूर्याेदयको किरणका तस्बिर कैद गर्न सबैका क्यामेराका लेन्स उतरतर्फ सोझिएका थिए । साथी कमल र दीपेन्द्रले पनि क्यामेरा उतै सोझ्याए । म भने एक क्लिक भन्दै उनीहरूलाई तस्बिर खिच्न लगाउँदै थिएँ । बिस्तारै पूर्वबाट सूर्यले चिहाउन थाल्यो । सूर्यको पहेंलो किरण सेता हिमालमा पर्दा हिमालका चुचुरा बिस्तारै पहेंलिन थाले । बढो गज्जबका देखिएका थिए, सुनको लेपन लगाएझैं । साँच्चिकै गोल्ड । मौसम सफा भएकाले त्यो अलौकिक दृश्य क्यामेरामा कैद ग¥यौं । पृष्ठभूमिमा तिनै हिमाललाई राखेर आफ्ना तस्बिर पनि खिच्यौं । रारा पुग्दा जति आनन्द आएको थियो, त्यस्तै आनन्द भयो यहाँ पनि । छुट्टै संसारमा आएको जस्तो । हिजो, अस्ति अनि भर्खर पुनहिलको उकालो चढ्दा लागेको थकाइ सबै ती दृश्यले निलिदिए ।

जतिसक्दो छिटो गरेर पोखरा पुगी पोखरासमेत घुमघाम गर्ने हाम्रो योजना थियो । हाम्रो यात्रा पुनहिलबाट घोरेपानी हुँदै उल्लेरीसम्मको थियो । ढुंगैढुंगाको बाटो लगातार ओर्लंदै उल्लेरीको ओरालो झ¥यौं । दुई दिनको उल्लेरी–घोरेपानीको पदयात्रामा ओरालो झर्दै गर्दा घान्द्रुकको बाटो हुँदै पुनहिल आएको ठीकै भएछ भन्ने लाग्यो । जिप चढेर नयाँपुल पुग्यौं र खाना खायौं ।

घान्द्रुकका लागि हिँडेका हामीले ख्यालख्यालैमा पुनहिलसम्मको यात्रा तय गर्‍यौं । बढो गज्जबले ती तीन दिन बिताइयो । रोमाञ्चक पदयात्रा थियो । छिटफुट नेपालीबाहेक विदेशी हिँड्ने त्यो पदयात्रामा आफू पनि संलग्न हुँदा बढो खुशी लागेको थियो । रमाउँदै पोखरा आइपुग्यौं । पोखराको न्यानो पानीमा नुहाएपछि ‘बिजी बी’को रंगीन रमाइलोतिर छिर्‍यौं ।

जीवन यात्रा हो र यात्रा नै जीवन हो । अर्काे पदयात्रा सँगै गर्ने गरी तिहारको रमाइलो छोप्न आ–आफ्नो गन्तव्यतिर लाग्यौं ।

(लेखक प्रदेश नं. ५ को भौतिक पूर्वाधार विकास मन्त्रालयमा कार्यरत छन्)