साँझ अँगेनाको डिलमा बसेर आगो ताप्दै हजुरबुवा भजन गाउँथे,–“हे हरी जगतै भरी बजाइदेऊ न सुनैको मुरली ।” करिब साढे तीन दशकपछि बाल्यकालीन स्मृतिका पाना पल्टाउँछन् कस्तुप पन्त । भजनको लालित्यले मन प्रफुल्लित हुन्थ्यो, ताली बजाउँथे कस्तुप । हजुरबुवा दिनभरी सप्ताह वाचन गरेर आउँथे । भजनको लयकै तालमा पँलेटी कसेर कस्दा कटकटी खाएका हजुरबुवाका गोडा मालीमा राखेको तेल लगाएर मिचिदिन्थे कस्तुप । 

घरमै संगीतको सुर लाग्थ्यो । त्यसमै रमाउँथे कस्तुप । भजनमै सुर लागेको स्वरले लोक दोहोरी र आधुनिक गीत गाउँथे । स्कुलमा मनाइने बाल दिवस होस् या अन्य सांगीतिक प्रतियोगिता, कस्तुप गीत गाउँथे । सम्झनाको पोयो फुकाउँछन् उनी, स्मृतिमा भए अनुसार कस्तुप कहिल्यै द्वितिय हुनु परेन । 

जजमानी पुस्तैनी पेशा । हजुरबुवा नातीलाई पण्डित नै बनाउँछु भन्थे । भनेर मात्रै कहाँ हुनेरहेछ र ? उनलाई संस्कृतमा खासै लगाव थिएन । भाइलाई संस्कृत पढ्न प्ररित गरे । पर्वतका गाउँमा शिक्षकको छुट्टै इज्जत थियो । शिक्षकको प्रतिष्ठा देखेर लोभिए उनी । शिक्षक बन्ने सपना पाले । सपना देख्नु एउटा कुरा पूरा हुनु अर्कै कुरा । साराका सपना पूरा भए मान्छे दुःखी, गरिब र पीडित हुन्थे होला र ?

०५३ मा नेपाल प्रहरीमा भर्ना भए । सञ्चारतर्फ ६ वर्ष जागिर खाए । परिवारको जेठो छोरो जिम्मेवारीको चाङ थियो । बहन गर्नैपर्ने वाध्यता थियो । अवुधावी प्रहरीको सपना देख्न थाले । 

तर तलब थोरै । विकल्प खोज्न थाले । अवुधावी प्रहरीका लागि प्रकृया अगाडि बढाए । उत्तीर्ण भए । नेपाल प्रहरीको जागिर छोडेर अवुधावी उड्नका लागि काठमाडौं आए । कस्तुप औंला भाँचेर अवुधावी जाने दिन गन्दै बसेका थिए । त्यहीबेला उनलाई खबर आयो, ‘अवुधावी जान रोक लगाइयो ।’ 

एकातिर हुँदाखाँदाको सरकारी जागिर गयो, अर्कोतिर बन्न लागेको काम रोकियो । आँखा अगाडि कालो बादल मडारियो । गर्ने के ? जिन्दगी सकिए झैं भयो । निश्चित दूरीमा बाटाहरु टुङ्गिए जस्तै । 

अनामनगर फुपूको छोरोको कोठा थियो । त्यहीँ बस्थे उनी र गीत गाइरहन्थे । एक दिन फुपूको छोरा शिव सिलवालले भने, “दाइ म गायक भगवान भण्डारीलाई चिन्छु नि ! भेटाइदिऊँ ।”

भगवान भण्डारीलाई कस्तुपले फोन गरे । प्रहरीमा हुँदा संगठनभित्र हुने कार्यक्रममा गीत गाउने र बाँसुरी बजाउने कस्तुपले जिन्दगीमा पहिलोपटक कलाकारसँग कुरा गरेको भगवान भण्डारीसँगै हो । 

उनले आफूले गीत गाउन चाहेको बताए । सहकार्य गर्ने इच्छा व्यक्त गरे । हजुरले भाका बनाइदिनुपर्यो भने । भगवानले पनि हुन्न भनेनन् । भेटेरै पछि कुरा गरौँला नि ! भने । तर कहिल्यै त्यो संयोग जुरेन । “उहाँसँग कुरा गर्न पाउनु नै मेरा लागि ठूलो कूरा थियो भनेर चित्त बुझाएँ,” कस्तुप नोस्टाल्जिक हुन्छन् ।
शिवले प्रभात किरणसँग कस्तुपको भेट गराइदिए । उनी गीत लेख्थे । 

शीला क्यासेट सेन्टरको प्रस्तुित ‘शीला संगीत साँझ’ नामक कार्यक्रम रेडियो नेपालको पोखरा र सुर्खेत क्षेत्रीय प्रशारणबाट प्रशारण हुन्थ्यो । त्यही कार्यक्रम सुन्दा उनलाई याद थियो, शीला क्यासेट सेन्टर काठमाडौंको बबरमहल थियो । कस्तुपले क्यासेटको कभरमा लेखिएको नम्बर नोट गरेर इन्द्र जिसीलाई फोन गरेर भेटे । 
“पहिलो पटक भेट हुँदा जस्तो व्यवहार इन्द्र जिसी दाइले हामीलाई गर्नुभयो, अहिले पनि त्यही व्यवहार छ उहाँको,” कस्तुप भन्छन्, “उहाँले पहिलो भेटमै गीत कसरी रेकर्ड गरेर बजारसम्म ल्याउने भन्ने बताइदिनुभयो । केही नजानेको मलाई सिकाइदिनुभयो । जिन्दगीमा अलमलिएको बेला उहाँले बाटो देखाइदिनुभयो । सायद उहाँसँग भेट नभएको भए आज म कहाँ हुन्थेँ थाहा छैन ।”

आफूसँग भएको केही पैसा छोडेर आए । रहरै रहरमा उनले गीत गाउने भए । काठमाडौं डिजिटल रेकर्डिङ स्टुडियोबाट उनले प्रभात किरणसँग मिलेर ०६० सालमा गीति एल्बम निकाले । तर त्यसभन्दा पहिला उनले ‘वाग्लुङ कालीमाई विर्सनै गाह्रो भयो मेरी मायालाई...’ त्यही साल रेकर्ड गरेका थिए । भेगिय गीत भएकाले त्यसको दायरा अलि सानो भयो । तर त्यो क्षेत्रमा भने त्यही गीतले कस्तुपलाई चिनायो । 

त्यसपछि उनले ०६१ मा ‘फूलको थुङ्गामा...’ निकाले ।यसले उनलाई व्यावसायिक रुपमा सफल बनायो । आम स्रोतामाझ चिनायो । गीत मजाले चल्यो । एउटा क्यासेटबाट ५ रुपैयाँ रोयल्टी आउँथ्यो । 

‘मधु वनैमा’, ‘अंगुर मिल्यो’, धोका दिनेलाई के भनौं र खोई’, ‘विर्सियौ कि कुन्नी’, ‘गंगाजीको पानी’ यी कस्तुपका गीत स्रोताले मन पराइदिए । 

‘विर्सियौ कि कुन्नी’ उनलाई सांगीतिक क्षेत्रमा हाँस्न र बाँच्न सिकाएको गीत हो । त्यसअघि उनका केही गीत त चले तर कतिले रोयल्टी दिए त कतिले दिएनन् । “तर पनि म हाँसेरै हिडेँ । मलाई हास्न र बाँच्न सिकाएको गीत ‘विर्सियौ कि कुन्नी’ हो जसले मलाई ब्यासायिक सफलता दिलायो ।”

०६३ को सुरुमा कस्तुपले ‘तस्बिरै झलल’ नामक एल्बम निकाल्ने तयारी गरिरहेका थिए । दसैंमा गीत बजारमा पठाउने योजना थियो । वैशाखको महिना थियो । वैशाख कस्तुप जन्मिएको महिना पनि हो । उनी सकेसम्म जन्म दिनमा घरमै पुग्छन् । त्यो साल पनि गएका थिए । उनको घरको माथि चिउरीको रुख छ । त्यसको फेदमा बसिरहेका बेला दिमागमा अचानक आयो,– “के भनौं र खोई तिमी हाँस भो म बाँचौला रोई” वाक्य आयो । यो थेगोको भाका बनाए । लोकदोहोरीमा थेगोको मुटु मानिन्छ । 

सूर्यकुमार क्षेत्री काठमाडौं आएका बेला उनले हार्मोनियममा बजाएर सुनाए, “के भनौं र खोई तिमी हाँस भो म बाँचौला रोई ।” 
सूर्यले भने, “दाइ राम्रो छ । यसलाई म पूरा गरौं ?”
कस्तुपले भने, “हुन्छ । गर ।”

सूर्यकुमार पाल्पा जाँदै थिए । बीचबाटोबाट उनले कस्तुपलाई फोन गरे, “यो थेगोलो मलाई तरङ्गित गर्यो । एउटा वाक्य आयो दाइ मलाई बाटैमा ।”
कस्तो वाक्य ? सुनाउ त । 

“तिमीले मलाई छोडेको दिन त, दिउँसै सूर्य अस्तायो एक छिन त ।” “राम्रो लाग्यो, गीत पूरा गर” कस्तुपले भने ।

गीत रेकर्ड गरे । बजारमा आउनेबित्तिकै गीत हिट भयो ।  पछि मह जोडीको टेलिश्रृंखला ‘हरिबहादुर मदनबहादुर’मा यो गीतको थेगो मदाकृष्ण श्रेष्ठले प्रयोग गरे । 

करिब डेढ सय गीत उनले रेकर्ड गरे । करिब ३ सय गीत संकलन गरे । लोकदोहोरीमा मात्रै सीमित रहेनन् कस्तुप । लोकदोहोरीसँगै ०६६ मा सुगम संगीतमा पनि प्रवेश गरे । अञ्जु पन्त, प्रमोद खरेल, सञ्जिवनी लगायतका गायकगायिकाले गाएका छन् । ‘मेरो मनको ढुकढुकीमा मायालुको बास भयो’ अञ्जु पन्तले गाइन् । कस्तुपको शब्द संगीतको यो पहिलो गीत नै लोकप्रिय भयो । 

धोका दिने तिमी पीडा खेप्ने मैले 
अब धर्ती छोड्छु प्रिए तिमीले भन्दा पहिले

अञ्जु पन्त र मनोजराजले गाए । 

प्रमोद खरेलले ‘बिर्सेको त छैन मैले’, तिमी बस्ने यो मुटुमा’, ‘झुटो रैछ यो संसार’, माया गर्छु तिमीलाई’ गाए जो लोकप्रिय भए । 

भारतीय गायिका सञ्जिवनीले पनि उनका गीत गाएकी छन् । ‘माया गर्छौ तिमीलाई’, ‘झुटो रैछ यो संसार’ उनले गाएका गीत हुन् । ‘दुई आँखामा तिम्रै झल्को’, ‘तिमी बस्ने यो मुटुमा’ कस्तुपको शब्द संगीतमा सञ्विनीले गाएका गीत रिलिज हुनै बाँकी छ । अञ्जु पन्तको स्वरमा कस्तुपको शब्द तथा संगीतमा

‘तिमीले चिरा पारेको मुटु हेर्ने भए आऊ
त्यसैमाथि नुनचुक छरी जाने भए जाऊ’ “बजारमा आउँदैछ । मैले यो निकै अपेक्षा गरेको गीत हो । मलाई लाग्छ स्रोता तथा दर्शकले रुचाउनु हुनेछ,” कस्तुप अपेक्षित सुनिए । 

अडियोमा छँदा गीत कान र मनका लागि थिए । डिजिटलमा आइपुग्दा गीत हेर्ने पनि भयो । आँखाका लागि पनि । हिजो शब्दमा मात्रै केही विकृति थियो तर आज शब्द र भिडियोमै विकृति आएको उनको अनुभव छ । 

क्यासेटमा गीत सीमित हुँदा दायरा सांगुरो थियो । आज युट्युबमा गीत आउन थाले । दायरा फराकिलो भयो । आम्दानी बढ्दै गयो । “गीतसंगीतमै बाँचिरहेको मेरो अर्को दोस्रो पेशा, व्यवसाय छैन । यसैबाट घर चलिरहेको छ । परिवार खुसी र सुखी छ,” काठमाडौं सितापाइलामा घर बनाइरहेका कस्तुप भन्छन्, “गीतसंगीतकै कमाइले घर बनाउँदैछु । यसैले मलाई समाजले हेर्ने दृष्टिकोण सकारात्मक छ । दिने सम्मान फरक छ । आभारी छु म यो क्षेत्रप्रति, जसले मलाई नाम र दाम दियो ।”

ठूलो रुखको मुनी सधैँ खाली हुन्छ । झारपात समेत उम्रिँदैन । तर मान्छेको हकमा अलि फरक हुने कस्तुपको अनुभव छ । भन्छन्, “सायद मैले सांगीतिक क्षेत्रका हस्तीहरुसँग भेट्न नपाएको भए आज म कहाँ हुन्थेँ भन्न सक्तिन । त्यसैले नयाँ पुस्तालाई पनि म भन्छु, गीतसंगीत बुझेको र सहयोगीहरुको साथ लागेर मात्रै आउनुस् ।”

संयोगले प्रहरी भए । संयोगले गायक तथा संगीतकार भए । प्रतिस्पर्धामा खरो उत्रिए । लोकप्रिय भए । श्रेय श्रीमतीलाई दिन्छन् । परिवारको साथ र सहयोग विना सफलता पाउन कठिन हुने कस्तुप बताउँछन् । कुराकानीको बिट मार्दै उनले भने, “कान्छो छोरोको रुची गीतसंगीतप्रति छ । हेरौं के गर्छ ।” सायद त्यही छोराले आफ्नो बाटो पछ्याओस् भन्ने उनको मनको भित्री चाह हो ।