काठमाडौं । नयाँ संसारको रहनसहन । नयाँ सोच । नयाँ विचार र नयाँ जीवन शैली । प्रविधिले थिचेको समय । ग्याजेट्स वा स्मार्टफोनबिना एक मिनेट पनि बिताउन नसक्ने बन्दै  गएको युग । तर यसले हाम्रो जीवनमा विभिन्नखाले असरमात्रै पारिरहेको छैन, साथमा हाम्रो शारीरिक बनौटमा समेत परिवर्तन ल्याइदिएको छ । नयाँ अनुसन्धानहरु भनिरहेका छन्– हाम्रो टाउकोको पछाडि सानो खोबिल्टो उत्पन्न भइरहेको छ र कुहिनाको हड्डी कमजोर हुन पुगेको छ । शरीरको हड्डीमा समेत छक्क पार्नेगरी परिवर्तन आइरहेको छ । 

प्रत्येक मानिसको शरीरको ढाँचा उसको डीएनएमुताबिक तयार हुन्छ । तर जीवन जिउने तरिकासँगै त्यसमा परिवर्तन आउन थाल्छ । शोधकर्ताहरु हड्डीहरुको बायोग्राफीलाई ‘अस्टियो बायोग्राफी’ भन्छन् । यसमा हड्डीहरुको ढाँचा हेरेर पत्ता लगाउने कोसिस गरिन्छ कि, त्यस शरीरको मालिक कुनखालको जीवन बिताउँथ्यो । ऊ कसरी हिँड्थ्यो, बस्थ्यो, उठ्थ्यो र सुत्थ्यो । यसको मान्यता के छ भने, हामी जस्तो जीवन शैली अपनाउँछौं शरीरले क्रमशः उस्तै आकार लिन थाल्छ । 

मानिसको कुहिना किन कमजोर हुँदैछ ?

अचेल हामी ल्यापटप, कम्प्युटर, मोबाइलमा अधिक समय बिताउँछौं । यसको अर्थ हाम्रो कुहिनो बढी समय खुम्चिरहेको हुन्छ । र, असर यसको बनावटमा पर्न जान्छ । यसको उदाहरण जर्मनीमा देख्न पाइन्छ । 
शोधमा पाइएको छ कि, जर्मनीका एक युवकको कुहिना पहिलाभन्दा झिनो हुँदै गयो । यसबाट स्पष्ट भयो, नयाँ जीवन शैलीले हाम्रो शरीरको बनावट खासगरी, हड्डीमा आफ्नो असर देखाउन थाल्यो । सन् १९२४ मा मारियाना र गुआम द्विपमा खोज्दै जाँदा विशालकाय मानिसको कङ्काल भेटिएको थियो । यी कङ्काल १६औं र १७औं शताब्दीको बताइएको छ । 

कङ्कालमा टाउको, हातको हड्डी, काँधको हड्डीको एक भाग र खुट्टाको तलतिरको हिस्साको हड्डी निकै बलियो थियो । यसबाट बुझ्न सकिन्छ, त्यसबखतका मानिसको जीवन शैली अहिलेको भन्दा फरक थियो । यी द्विपको पौराणिक कथाहरुमा ताऊताऊ र ताग्गाको वर्णन पाइन्छ । ती निकै बलिया पौराणिक पात्र थिए । 

प्रश्न उठ्छ, किन उनीहरु यति धेरै बलिया थिए ? जुन भागमा यस्ता कङ्काल पाइएको थियो, त्यहाँका मानिस ढुङ्गाको काम गर्थे । ठूल्ठूला चट्टान फोरेर आफ्नो घर बनाउँथे । यी द्विपका घरमा १६ फिटका खम्बा थिए र तौल १३ टन थियो । 

त्यसबखत आजको जस्तो मेसिन थिएन । यसकारण मानिसले धेरै मेहनत गर्नुपथ्र्यो । अधिक मेहनतकै कारण तिनको हड्डी बलियो भयो । त्यसबखतको तुलना आज सन् २०१९को आधुनिक जीवनसँग गर्ने हो भने, हाम्रो शरीर निकै कमजोर छ । यो जिउने नयाँ ढाँचाको परिणाम हो । अचेल हरेक मानिस गर्धन झुकाएर मोबाइलको स्क्रिन ताकिरहेको देख्न सकिन्छ । 

अस्टेलियाका एक वैज्ञानिक डेविड साहर मानिसको शरीरमा आइरहेको परिवर्तनमाथि विगत २० वर्षदेखि अनुसन्धान गरिरहेका छन् । पछिल्लो एक दशकमा उनले पाएका छन्– मानिसको टाउकोमा एउटा किलाजस्तो हड्डी उत्पन्न भइरहेको छ । यसलाई विज्ञानको भाषामा ‘एक्सटर्नल अक्सिपिटल प्रोट्युबरेन्स’ भनिन्छ । यो टाउकोको तलतिरको हिस्सामा गर्धनको ठीक माथिपट्टि हुन्छ । टाउको हात राख्दा यसलाई महसुस गर्न सकिन्छ । कपाल नभएको टाउकोमा त देखिन्छ नै । 

स्मार्टफोनको असर

यस्तोखालको हड्डी पछिल्ला दशकमा कोहीकोही टाउकोमा मात्रै पाइएको थियो । साहरले १८ देखि ८६ वर्षसम्मका करिब हजार मानिसको टाउकोको एक्सरेमाथि अनुसन्धान गरे । १८ देखि ३० वर्ष उमेरका मानिसको टाउकोमा किलाजस्तो यस्तो हड्डी या स्पाइक भेटिएको उनले बताएका छन् । 

साहर भन्छन्, ‘‘यसको कारण ग्याजेट्स तथा स्मार्टफोनको अधिक प्रयोग हो । जब हामी कुनै पनि ग्याजेटमाथि आँखा गाढेर काम गर्छौं, तब गर्धन तलतिर झुक्छ । यसले गर्धनको मांसपेशीमा बल पर्न जान्छ । र, त्यो पीडा सन्तुलित गर्नका लागि एउटा नयाँ हड्डी जन्मन पुग्छ ।’’ धेरैबेर निहुरिएर बस्दा टाउकोमा यस्तोखालको हड्डी जन्मिरहेको उनको भनाइ छ । 

अनुसन्धानहरुले बताएका छन्– अहिलेका बच्चाहरु कसरत गर्दैनन्, त्यसकारण पनि यिनको शरीरको हड्डी कमजोर हुन्छ । शारीरिक मेहनत गर्ने मानिसमा यस्ताखाले कुनै पनि समस्या देखिँदैन । तर पछिल्लो समयको आविष्कार ग्याजेट्सले मानिसलाई अल्छी बनाइदिएको छ । यसको असर उनीहरुको शरीररमा पर्न गएको छ । 

त्यसो त आधुनिकताले हाम्रो जीवन शैलीलाई आरामदायी बनाइदिएको छ । यसबाट हामी टाढा बस्न सक्दैनौं । सिक्काका दुई पाटा हुन्छन् नै, फाइदा र नोक्सानको हिसाब गर्ने आफैले हो । गलत आदतका कारण हाम्रो शरीरमा पर्ने असरबारे त हामी स्वयम्ले सोच्ने हो । 

(बीबीसीमा आधारित)