पूर्व प्रधान सेनापति रुद्रशमशेर जङ्गबहादुर राणाकी नातिनी (छोरीकी छोरी) हुन्, महिला अधिकारकर्मी चाँदनी जोशी । जसको बाल्यकाल हजुरबुवा रुद्रशमशेरकै छत्रछायाँमा पाल्पा दरबारमा बित्यो । 

ठकुरी भन्नासाथ यिनीहरू ‘सामन्तवादी’ हुन् भन्ने आम धारणा छ । तर, आफ्ना जिजुबुबा (हजुरबुवा) रुद्रशमशेर, बुवा र आमा पनि  स्वतन्त्रता सेनानी भएको उनी बताउँछिन् । उनकी आमा र बुवा पनि २००७ सालमा स्वतन्त्रताका लागि लडेका थिए ।

वि.सं. १९९० ताका रुद्रशमशेर कमाण्डर इनचीफ थिए । उनी प्रधानमन्त्रीको रोलक्रममा पनि थिए । तर जुद्धशमशेरले उनलाई पाल्पा पठाइदिए । खासमा उनलाई राजधानीबाट धपाइएको थियो । 

पछि रुद्रशमशेर र उनका सन्तानले कांग्रेसलाई समर्थन गर्दै ००७ सालको क्रान्तिमा सक्रियरुपमा भाग लिए । त्यसै क्रममा रुद्रशमशेरले क्रान्ति नायक वीपी कोइरालालाई पटकपटक भेटे र  साथ दिए । वीपी र रुद्रशमशेरको सम्बन्धको चर्चा विभिन्न पुस्तकहरूमा पनि उल्लेख रहेको जोशी बताउँछिन् ।

तत्कालिन स्वतन्त्रताको क्रान्तिको सम्झना छ, चाँदनी जोशीलाई । त्यसबेला उनी यस्तै ६ वर्षकी थिइन् । पाल्पाको रमाइलो वातावरणमा उनी हुर्कँदै थिइन् । पाल्पा दरबार, जहाँ उनको बसोबास थियो, त्यहाँ बच्चाबच्ची मात्रै ६० जना थिए । सबैको संख्या दुई सयको हाराहारीमा रहेको हुनसक्ने उनको अनुमान छ ।

चाँदनीका कान्छा भाइ जन्मिएका थिए । आमा भखरकी सुत्केरी थिइन् । तर पनि उनकी आमाले क्रान्तिको जुलुसमा जिन्दावाद जिन्दावाद भन्दै हिँड्थिन् ।

राति घर फर्कँदा उनकी आमाको खुट्टाबाट रगत बगेको देखिन्थ्यो । रगत कटकटिएको हुन्थ्यो । अनि आमालाई स्याहार्ने धाइले भन्थिन्, ‘यस्तो गरेर जुलुसमा किन जानुपरेको होला ?’

अधिकारकर्मी चाँदनी जोशीसँग पुराना कुराका लागि उनको निवासमा पुग्दा उनी सम्झँदै थिइन्, बाल्यकालिन ती सम्झना । उनी भन्छिन् “मलाई झिनो मात्रै होइन, राम्रै सम्झना छ, धाइ आमालाई भनेको । त्यसबेला मुमा किन जुलुसमा गएको होला भन्ने लाग्थ्यो ! तर उहाँ ‘फ्रिडम फाइटर’का रुपमा हिँड्नु भएको पछि मात्रै थाहा पाएँ ।”

पाल्पाको त्यो कमाण्ड महत्वपूर्ण थियो । उनका मामा गोपाल शमशेरको नाममा त टाउको काटेर ल्याउनेलाई त्यसबेला एक लाख दिने सूचना नै जारी गरिएको उनी बताउँछिन् । 

जोशी भन्छिन्, “त्यसले मेरी माइजु मानसिक रुपमा नै बिरामी हुनुभयो । पछि त्यसैले उहाँलाई लग्यो ।”

त्यसबेला एकजना मास्टर चाँदनीलाई पढाउन आउँथे । उनी आएपछि सर पढाउन आए भनेर उनलाई लगिन्थ्यो । खासमा ती शिक्षकका रुपमा आउने मास्टर विभिन्न कोडलाई ट्रान्सक्राइब गर्ने व्यक्ति रहको उनले पछिमात्रै थाहा पाइन् । ती कोडहरूबाट क्रान्तिका नेताहरूसँग सन्देश आदानप्रदान हुन्थ्यो । 

त्यसैबेला कतिपय वस्तुको अभाव हुँदै गएको थियो । तर बच्चा स्याहार्नु पनि जरुरी थियो । एक पटक बच्चा सेक्न भनेर धाइले मकलमा कोइलाको आगो बालेर ल्याइन् । उनले कताकता पुगेर कोइला खोजेर ल्याएकी रहिछन् ।

त्यो मकल कोठामा ल्याउनासाथ चाँदनी जोशीका बुवा र आमाको आँखामा त्रास फैलियो । तिनका नेत्र फैलिए । उनकी आमा बुवाले तिमी जाउ बाहिर जाउ भन्दा भन्दै पनि उनी बच्चा सेक्न थालिन् । 

जोशी भन्छिन्, “पछि थाहा पाएँ मैले त्यो कोठाको मुनि हतियारहरू लुकाइएको रहेछ । क्रान्तिका लागि आवश्यक बन्दुक, बम, गोलीगट्ठाहरू थिए त्यहाँ । त्यसैले नै बुवा र मुमाको आँखामा त्रास फैलिएको रहेछ ।

काठले छापेको कोठा भएकोले काठ उप्काउँदै त्यहाँ हतियार राखेर फेरि छोपिने रहेछ । त्यसैले पो बुवा मुमाले छिटो जाउ छिटो जाउ भन्नु भएको रहेछ । वास्तवमा त्यहाँ आगोको झिल्को मात्रै परेको भए पनि पाल्पा ध्वस्त हुन्थ्यो होला ! कस्तो रिस्क होला ।”

रुद्रशमशेर क्रान्तिकारीहरूसँग मिलेको थाहा पाएपछि उनलाई नजरबन्द गर्नैका लागि प्रचण्ड शमशेर र क्षेत्रविक्रम राणालाई काठमाडौंबाट पाल्पा आएका थिए । यसरी तिनले रुद्रशमशेरलाई तीन महिना नजरबन्द गरेर राखे ।  

तर, नजरबन्दका समयमा विस्तारै सबै खान्की सकिँदै गयो । पछि त पोल्टामा दुई मुठी मकै भटमास थाप्नुपर्ने दिन पनि आएको चाँदनी जोशी बताउँछिन् ।

कहिलेकाहीँ सानी चाँदनी पनि नमस्ते गरेर हिँड्थिन् । अनि पाल्पाका महिलाहरू उनलाई भन्थे ‘क्रान्ति ल्याउने मैयाँ’ । उनकी मुमाको मेकअप किटमा एउटा पाँचतारे झण्डा थियो । जुन उनकी मुमाले एकदमै जतनसाथ राखेकी थिइन् । 

वि.संं. २००७ साल फागुन ७ गते पाल्पाको भगवतीबहालमा सिन्दुरे जात्रा भएको थियो । उनका हजुरबुवा रुद्रशमशेरको सेतो घोडामा लामो दारी लिएर भेलामा उपस्थित भएको उनी आज पनि सम्झिन्छिन् । 
आज पनि ताजा छ उनको मानसपटलमा त्यो सिन्दुरे जात्रा ।

महिला अधिकारवादी चाँदनी जोशीको जन्म पाल्पा दरबारमै भयो । उनी त्यहीँ हुर्किन् । दरबारमा परिवारकै करिब ६० जना केटाकेटीहरू भएकोले समय सजिलै बित्थ्यो । 

आज पनि चाँदनी जोशीलाई ६० जना केटाकेटीको त्यो जमात सम्झना हुन्छ । त्यो विशाल पारिवारिक परिवेशमा उनले कहिल्यै म भनेर सोचिनन् । उनले सँधै हामी भनिन् । हामीकै चिन्तनमा उनको जीवन अगाडि बढ्यो । 

६ वर्षको उमेरसम्म उनको जीवन पाल्पाको त्यो ग्रामिण भेगमा बित्यो । पाल्पाबाट जाने भनेको गर्मीमा श्रीनगर र जाडोमा बुटवल नै हुन्थ्यो । कहिलेकाँही जाडोमा बुटवल झर्थे परिवारका सबै । कति समय लाग्थ्यो, थाहा छैन । तर उनीहरू घोडा र उलीनकाठ (पालकी)मा चढेर बुटवल पुगेको उनी सम्झिन्छिन् ।

पाल्पाको बसाइ हुँदा उनीहरू काठमाडौंबाट आउनेलाई नेपाली दाइ भन्थे । काठमाडौं कस्तो होला ? काठमाडौंको दरबार कस्तो होला ? त्यहाँ राजाले के खान्छन् होला ? भन्ने बाल जिज्ञासा उनीहरू सबैको मनमा रहन्थ्यो । र यस्ता साना साना जिज्ञासा उनी हजुरबुवा, बुवा र आमासँग राखिरहन्थिन् ।

बाल्यकालमा बालिकाहरू पुतली खेलमा रमाएको देखिन्छन् । तर चाँदनीले कहिल्यै पुतलीको खेल खेलिनन् । न त पुतलीको बिहे भनेरै रमाइन् । उनले त्यता ध्यान नै दिइनन् । उनी त गुलेली लिएर हिँड्थिन् । रुख चढथिन् । दाइभाइहरूसित बढी लाग्थिन् । गुच्चा खेल्थिन् । 

त्यसबेला पाल्पामा सबै किसिमको जात्रा हुने गरेको उनलाई सम्झना छ । लाखेनाच नाचिन्थ्यो । सेतो लाखे र रातो लाखे भनिन्थ्यो । ‘आहा मच गन वे, रानी घटवे’ भन्दै लाखे नाच्दै आउँथ्यो । त्यसमा पनि उनी रमाउँथिन् । 

आज पनि काठमाडौंमा ठूलो झ्याली बजेको सुन्दा उनलाई पाल्पाको सम्झना हुन्छ ।

पाल्पाको चोकमा नाटक पनि हुन्थ्यो । त्यो नाटक हेर्न उनीहरू पनि पुग्थे । त्यहाँ अनेक नाटक हेरेकी छन् चाँदनीले । एकपटक ‘एकलव्य’ नाटकले उनलाई सोच्न बाध्य बनायो । त्यति ट्यालेन्ट एकलव्यको औँला काटेर लिएको देखेपछि उनलाई लाग्यो, ‘यो त अन्याय भयो’ । 

जोशी भन्छिन्, “जिन्दगीभरि अधिकारका विषयमा बोल्नुपर्ने, त्यसैका बारेमा सोच्नुपर्ने रहेछ ! सायद त्यसैले होला, त्यो नाटक हेरेपछि जातपातलाई लिएर प्रस्तुत त्यो दृश्यले मलाई रातभरि निद्रा लागेन ।”

उनको बाटो यता सोझिनु रहेछ । महिला अधिकारको लडाइँका लागि लड्नुपर्ने रहेछ । त्यसैले जोशीलाई त्यही समयदेखि यस्ता कुराहरूका बारेमा सोध्नुपर्ने, जानकारी माग्नुपर्ने बानी बस्दै गयो ।
त्यो उमेरमै उनले आफ्ना हजुरबुबासँग आमा बुवासँग विभिन्न प्रश्न गरिरहन्थिन् । र उनका हजुरबा पनि झिँझो नमानी बताइरहन्थे ।

सानासाना कुरा सोधिरहने बानीले पनि उनलाई धेरै कुराको जानकारी हुँदै गएको थियो । त्यसमाथि उनकी सानीमा पढेलेखेकी  थिइन् । चाँदनी जोशीको पहिलो गुरु नै सानीमा ज्ञानी मुमा थिइन् । उनलाई बाह्रखरी र एबीसीडी सिकाउने सानिमा नै थिइन् । नयाँनयाँ कुरा सिक्नमा उनलाई सँधै लोभ लागिरहन्थ्यो । 

चाँदनीको मुहारमा हासो चम्कियो । भनिन्, “यो लोभ आज पनि ममा छ । आज पनि नयाँ कुरा सिकौं भन्ने लागिरहन्छ । सायद त्यसैले पनि रिटायर्ड भएर पनि टायर्ड भएकी छैन ।”

उनको मुमाको रहर छोरीलाई राम्रो ठाउँमा पढाउने थियो । चाँदनीको शिक्षादीक्षा राम्रो ठाउँमा हुनुपर्छ भन्दै उनलाई लखनउको कन्वेन्ट स्कूलमा भर्ना गरियो । पाल्पा दरबारभित्र रहेका पढ्ने उमेरका केटाकेटीहरू मध्ये कोही मसुरी गए । कोही सिमला गए । कोही लखनउ गए । 

लखनउ पुगेपछि नै उनले पहिलो पटक गाडी देखिन् । छकछक गुड्ने रेल देखिन् । पाल्पामा त के देख्नु थियो र !

लखनउको सुरुआती दिनमा उनलाई भाषाले साहै्र दुःख दियो । अंग्रेजी आउँथेन । हिन्दी बोल्ने कुरै भएन । नेपाली बोल्नु बाहेक अरु उपाय नै थिएन । 

तर एक वर्ष भाषामा विशेष ध्यान दिएपछि उनले अंगे्रजी मात्रै नभई हिन्दी र उर्दू भाषामा पनि राम्रो ज्ञान हासिल गरिन् । अर्थात्, कन्वेन्टको पढाइले उनको अंग्रेजी त राम्रो भयो नै । लखनउको बसोबासले उनले हिन्दी र उर्दू भाषा पनि जानिन् । 

पछि पाकिस्तानमा पोस्टिङ्ग भएर जाँदा लखनउमा जानेको उर्दूले धेरै सहयोग गरेको उनी बताउँछिन् । ‘बडी लजीज उर्दू बोलती हैँ आप’ भन्थे पाकिस्तानीहरू ! 

चाँदनी जोशीले कन्वेन्टमा पढ्दा ताकाको एउटा रोचक प्रसंग सुनाइन् । उनका अनुसार कन्वेन्टमा साँझमा ब्रस गर्नु पर्दथ्यो । मुख धुनु पर्दथ्यो । यो गर्दा सबै उल्टो लाग्थ्यो उनलाई । 

पाल्पामा सिकेको बिहान बिहान मुख धुने र कपाल कोर्ने थियो । तर त्यहाँ त कपाल पनि बेलुकी नै कोर्नुपथ्र्यो ।  

उनी हासिन् । भनिन्, “हामीले त साँझमा ऐना हेरे बूढो पोइ पाइन्छ भन्ने सुनिरहेको ! तर त्यहाँ त राति कपाल नकोरी सुत्नै नपाईने ! कन्वेन्टमा साँझमा चर्चमा गएर पाठ गर्नु पर्दथ्यो । उता मलाई मुमाले सिकाउनु भएको थियो, क्रिश्चियन बन्ने होइन । त्यसैले मैले घुँडा टेकेर प्रे गर्दा जहिले पनि ‘श्री गणेशाय नमः’ नै भनिरहेको हुन्थेँ । अरु भने अंग्रेजीमा प्रे गर्थे ।” 

चाँदनीको पढाइ राम्रो थियो । त्यसैले उनले कक्षामा ‘डबल प्रोमोसन’ पाउँदै गइन् ।

पछि चाँदनीलाई परिवारले लखनउबाट काठमाडौं ल्यायो । उनले यहाँ आएर नेपालीसँगै संस्कृत पनि पढिन् । १३ वर्षको हुँदा चाँदनी जोशीले प्राइभेट परीक्षार्थीका रुपमा नक्सालको नन्दीरात्री विद्यालयबाट एसएलसी दिइन् । पास भइन् । 

उप्रान्त पद्मकन्या कलेजमा आइए पढ्न थालिन् । आइए, बीए गर्दै उनले १९ वर्षकै उमेरमा एमए पास गरिन् । अन्ततः  जहाँ पढेकी थिइन्, त्यहीँ पढाउन सुरु गरिन् । 

जोशीका अनुसार उनको एमएको रिजल्ट आइसकेको थिएन । तर कलेजले बोलायो पढाउनका लागि । त्यसपछि उनले पढाउन सुरु गरेकी थिइन् । 

प्रारम्भमा पद्मकन्या कलेजमा उनले स्वयम्सेवकका रुपमा पढाउन सुरु गरेकी थिइन् । त्यसपछि लोकसेवा आयोगको परीक्षा दिएर शिक्षा मन्त्रालय अन्तर्गत नियुक्ति लिई पद्मकन्या कलेजमै प्राध्यापन गर्न थालिन् ।त्यसबखत पद्मकन्यामा शिक्षिकाहरूका लागि बेग्लै ड्रेस थियो । विद्यार्थीका लागि बेग्लै । गेरु रङ्गको धोती विद्यार्थीका लागि थियो भने क्रिम कलरको धोती टिचरका लागि ।

त्यसैबखत  शिक्षकहरूले लगाउने धोती सकिएको रहेछ । फलतः उनले शिक्षक भएर पनि विद्यार्थीले लगाउने धोती नै केही समय लगाउनु पर्ने भयो ।

पहिलो दिन उनी कक्षा कोठामा पढाउन पस्दा कसैले पनि उनलाई शिक्षक नसम्झिएको उनी बताउँछिन् । सबैले उनलाई पनि विद्यार्थी नै सम्झिए र कहाँबाट आएको भनेर सोधे !  

उनी हाँसिन्, यो सुनाउँदै गर्दा । भनिन्, “मैले अंग्रेजी साहित्य पढाउँथेँ । म १९ वर्षको मात्रै भएकोले धेरैले मलाई शिक्षकभन्दा विद्यार्थी नै सम्झिन्थे । केही दिन त रमाइलो पनि लाग्यो । तर, एकै उमेरको भएकोले होला मैले पढाएको उनीहरूले मन पराए । वास्तवमा त्यसबेला हामी शिक्षक र विद्यार्थी कम साथी धेरै थियौँ ।” 

एकदिन विद्यार्थीहरू भोगटे साँधिरहेका थिए । उनलाई पनि बोलाए । उनी पनि विद्यार्थीसितै थचक्क भुइँमा बसेर भोगटे खान थालिन् । पछि शिक्षकको कोठामा त चर्चै भएछ ‘टीचरले पनि विद्यार्थीसँग भोगटे खान थाले’ भनेर ।

यति भन्दै गर्दा उनी मज्जाले हाँसिन् । त्यसबेला पीकेका विद्यार्थीहरू आफूसँग झुम्मिएको बताउँदै उनले आफूले तिनको हात पनि हेरिदिने गरेको बताइन् । उनी भन्दै थिइन्, “कतिले त मलाई सोध्थे पनि,– आफ्नोे लव म्यारिज हुन्छ कि अरेन्ज म्यारिज– भनेर ।” 

यसरी विद्यार्थीजस्तै भएर शिक्षकका रुपमा पद्मकन्या प्रवेश गरेकी चाँदनी जोशीले कलेजमा करिब ९ वर्ष प्राध्यापन गरिन् । उनका अनुसार उनका विद्यार्थी धेरै छन् । ती विद्यार्थीहरू भेट हुँदा तिनले आज पनि उनको सम्मान गर्ने गरेको उनी सगर्व बताउँछिन् । 

उनी एक पटक एकजना मन्त्रीलाई भेट्न गएकी थिइन् । मन्त्री त उनले पढाएको विद्यार्थी रहिछन् । मन्त्रीले नै कुर्सीबाट उठेर म्याडम भनेर नमस्कार गर्दा आफूलाई अथाह खुशी लागेको उनी बताउँदै थिइन् ।  
एउटा शिक्षकको कमाई यहि सम्मान हो भन्दा फरक नपर्ला । बीचमा एकपटक उनले प्रशासन तर्फ जान खोजिन् । तर तत्कालिन रेक्टर डा. मोहनमान सैँजुले प्रशासनतिर जान दिएनन् ।

चाँदनी जोशी मिहिनेती थिइन् । त्यही मिहिनेत उनको जीवनको उत्प्रेरणाको स्रोतका रुपमा विकसित हुँदै गयो । उनले पढाउँदा मात्रै नभएर जुनसुकै क्षेत्रमा रहँदा पनि खुबै मिहिनेत गरिन् । 

कलेजमा पढाउन थालेको करिब ९ वर्ष पछि उनी सेवा परिवर्तन गरेर गृह पञ्चायत मन्त्रालयमा पुगिन् । त्यसबेला पटना बोर्ड अन्तर्गतको कलेज भएकोले लोकसेवा आयोगको परीक्षा दिएर शिक्षा मन्त्रालय अन्तर्गत पद्मकन्या कलेजमा पढाउन पुगेकी थिइन् । पछि त्रिविवि सेवा आयोगको स्थापना भएपछि उनले सरकारी सेवामै जाने निश्चय गरिन् ।

त्यसैले उनले लोकसेवा दिइन् । तत्कालिन गृह तथा पञ्चायत मन्त्रालयमा तालिम सामग्री उत्पादन केन्द्रमा उनको पदस्थापन भयो । जाउलाखेलमा कार्यालय थियो । 

त्यहाँबाट पञ्चायत दर्पण भन्ने पत्रिका निस्किन्थ्यो । त्यहाँ एडिटिङ्ग अफिसरका रुपमा काम थालिन् । केही समयपछि महिला विकास कार्यक्रम सुरु भयो । उनी त्यसको प्रमुख भइन् । उनले महिला विकासका क्षेत्रमा काम गर्न सुरु गरिन् । यसरी लैङ्गिक समानताका क्षेत्रमा काम गर्ने गरी उनको यात्रा प्रारम्भ भयो ।

महिला विकासमा काम सुरु गरेपछि उनले विभिन्न कार्यक्रमको निर्माण गर्दै त्यसलाई कार्यान्वयन गर्दै गइन् । महिलाहरुको आर्थिक समृद्धि र सीपमूलक सबलताका लागि विभिन्न कार्यक्रमहरू ल्याइन् । 

त्यसै समयमा उनले ‘प्रोडक्सन क्रेडिट फर रुरल वुमन’ (पीसीआरडब्लु) कार्यक्रमको थालनी गरिन् । उक्त कार्यक्रमका लागि नेपालका गाउँगाउँमा उनी हिँडेरै पुगिन् । यसरी उनी कार्यक्रम लिएर ६५ वटा जिल्ला पैदलै हिँडेकी थिइन् । 

यद्यपि, सजिलो थिएन यो काम । तर महिला अधिकारको काममा हात हालिसकेकी उनलाई कुनै पनि वाधाले रोकेन । उनी आफ्नो मार्गमा निरन्तर अग्रसर भइरहिन् ।

कठिन काम भए पनि कहिल्यै झिँझो मानिनन् । सँधै सिक्ने र केही गर्ने रहरले उनलाई उत्प्रेरणा दिइरह्यो । 

उनले काठमाडौंमा बसेर जिल्लामा काम गर्न कठिन हुने भएकोले विभिन्न जिल्लामा महिला विकास अधिकृतको व्यवस्था गर्नुपर्ने प्रसंग  उठाइन् । तर नयाँ अधिकृत पोस्टिङका लागि लोकसेवा मानिरहेको थिएन । 

चाँदनी जोशी भन्छिन्, “त्यो बेला महिलालाई विचरा भन्ने चलन थियो । त्यसैले कसैले यस्ता कुरा मान्नै खोजेनन् । तर जिल्लामा सीडीओलगायतका अधिकारीहरूसित बसेर काम गर्न महिला विकास अधिकृत नै चाहिन्थ्यो । त्यसैले त्यो व्यवस्थाका लागि म भिडेरै लागँे । त्यहाँ मलाई भन्थे, ‘यो चाँदनीजीको दिवा स्वप्न हो’ । तर मैले यो कामलाई पूर्णता भने दिएँ ।”

यसैक्रममा चाँदनी जोशी महिला विकास अधिकारीको भर्नाका लागि आफैं सूचना टाँसेर हिँडिन् । ठाउँ ठाउँ पुगिन् । र, केही महिला विकास अधिकारी भर्नाको वातावरण तयार गरिन् । १०–२० जना महिला विकास अधिकारी भर्ना पनि भए ।

तेस्रो पटकमा एकै पटक धेरै महिलाहरूले निवेदन दिए । र करिब ५० जना महिला विकास अधिकृतहरू एकैपटक भर्ना भए । त्यसबेला जोशीको आँखाबाट आँशु निस्किएको उनी बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, “त्यो खुशीको आँशु थियो । यसरी करिब ५० जना महिलालाई महिला विकास अधिकृतको जिम्मेवारी दिएर म युएनमा गएकी थिएँ ।” 

उनका लागि त्यो चुनौति नै थियो । तर चुनौति स्वीकार गर्दै त्यसलाई निर्णायक बिन्दुमा पुर्याएकी थिइन्, उनले । पछि उनको विदाइमा उपस्थित महिला विकास अधिकृतहरू भन्दै थिए, ‘दिज्जु, अब तपाईले विदेशमा झण्डा गाड्ने हो । यहाँ एउटा चाँदनीले ५० जना चाँदनीलाई जन्माउनु भएको छ । हामी छौँ । तपाई जानुस् ।’ अहिले पनि जोशीको कानमा त्यो कुरा गुन्जिरहेको अनुभूत हुन्छ ।

उनले जहिले पनि राजनीतिभन्दा माथि रहेर काम गरिन् । त्यसैले पनि सम्बन्धित मन्त्रीहरू भोजराज घिमिरे, नवराज सुवेदी, पशुपति शमशेर जबरा सबैको सहयोग उनले पाएकी थिइन् । कतिपय अवस्थामा जोखिम हुँदाहुँदै पनि काम गर्दै गइन् ।

उनी भन्छिन्, “मलाई कहिल्यै कुर्सीको मोह भएन । मैले सँधै महिला हक हितका लागि आफूलाई अगाडि बढाएँ । त्यसैले पनि कसैले मलाई दबाब दिएनन् ।” 

०००
तत्कालीन श्री ५ को सरकारमा उनी सहसचिव थिइन् । एक पटक सरकारले युएनको कार्यक्रममा भाग लिन न्यूयोर्क पठायो । त्यहाँ जाँदा उनको धेरै व्यक्तिहरूसित सम्पर्क भयो । त्यसैबेला युनिफेमका प्रमुखसँग पनि भेट भयो । उनले साउथ एसियाका बारेमा सोधे । उनले पनि यस क्षेत्रको महिला अभियानका विषयमा लागेको कुरा यथार्थ बताइन् ।

त्यसपछि उनलाई युनिफेममा राम्रो पद दिए । जहाँ उनले १८ वर्ष काम गरिन् । युनिफेमको रिजनल डाइरेक्टर भएर उनले भारत र पाकिस्तानमा लामो समय बिताइन् । 

महिला हकहितका लागि सर्वथा क्रियाशील रहने चाँदनी जोशी भन्छिन्, “महिलाको अवस्था नेपालमा मात्रै होइन, मैले काम गरेको अन्य आठ नौवटै मुलुकमा उस्तै थियो । त्यसैले मैले तिनको हक हितका लागि सँधै भिडेर काम गरेकी थिएँ ।”