२०१९ को बुकर प्राइज मार्गरेट एटवुड र बर्नार्डिन एभारिस्टोले संयुक्त रुपमा पाएका छन् । निर्णायक मण्डलले यस पटक संयुक्त पुरस्कारको घोषणा गरेको हो । यसअघि बुकर प्राइज दुईजनालाई एकै पटक दिइएको थिएन । नियम तोड्दै यस पटक निर्णायक मण्डलले दुई महिला लेखकलाई यो प्रतिष्ठित पुरस्कार दिने घोषणा गरेको हो । एभारिस्टो साहित्यको यो प्रख्यात पुरस्कार जित्ने पहिलो अश्वेत महिला पनि हुन् । 

कतिपय पाठकले यस पटक प्रख्यात तथा विवादित लेखक सलमान रुस्दीको उपन्यास ‘क्विचोट’ ले पुरस्कार हात पार्ने अनुमान गरेका थिए । त्यसो त सर्ट लिस्टमा महिला वर्चस्व बढी रहेकाले कुनै न कुनै महिलाले पाउने अनुमान गर्नेका सङ्ख्या पनि कम थिएन ।

बुकरको नियममा संयुक्त पुरस्कार उल्लेख छैन, तर यस  पटक निर्णायक मण्डललाई कुनै एउटा पुस्तक चुन्न कठिन परेकाले नै नियम तोड्दै दुईजनालाई दिइएको हो । एटवुडको ‘द टेस्टामेन्ट’ र एभारिस्टोको ‘गर्ल, वुमन, अदर’ उपन्यास पुरस्कारका लागि चयन भएका हुन् ।  

त्यसो त बुकर पुरस्कार कमिटीले १९९२ मा पनि संयुक्त पुरस्कार दिएको थियो । त्यसपछि भने नियम परिवर्तन गर्दै संयुक्त दिन नमिल्ने बनाइएको हो । बुकर प्राइज १९६९ देखि सुरु भएको हो । 

दुई पुस्तक जब पुरस्कारका निम्ति चयन भए, त्यसमध्ये कुनै एउटा छान्न बडो कठिन परेको थियो । पुरस्कार कमिटीले लामो समय छलफल पनि गरेको थियो । पाँच सदस्यीय निर्णायक कमिटीका अध्यक्ष पिटर फ्लोरेन्सले त्यसपछि बुकरको नियम तोड्न अनुरोध गर्दै संयुक्त पुरस्कार घोषणा गरेका थिए । ५० हजार पाउन्ड राशि रहेको उक्त पुरस्कार अब ७९ वर्षीय क्यानडेली लेखिका एटवुड र ६० वर्षीय बेलायती एभारिस्टोले बाँडेर लिनेछन् । 

‘‘म अब धेरै उमेरकी भइसकेँ, मानिसहरुको धेरै ध्यान मतिर तानिनु आवश्यक पनि छैन । यसकारण पनि म खुसी छु– तपाईं (एभारिस्टो)ले पनि पुरस्कार जित्नुभएको छ,’’ संयुक्त पुरस्कार घोषणापछि एटवुडले भनेकी छन्, ‘‘यदि म एक्लैले यो पुरस्कार पाएको भए केही सङ्कोच हुनेथियो । त्यसैले तपाईंले पनि पाउनुभएकोमा म धेरै खुसी छु ।’’

१९३९ मा क्यानडामा जन्मिएकी मार्गरेट एलिनर एटवुड उपन्यासकारका साथै कवि र समीक्षक पनि हुन् । निबन्धमा समेत कलम चलाएकी उनी शिक्षकका साथै वातावरण अभियन्ता पनि हुन् । उनका विभिन्न विधाका १७ वटा कविता–सङ्ग्रह प्रकाशित छन् । १६ उपन्यास, गैरआख्यानका १०, कथा र बालसाहित्यका ८/८ पुस्तक प्रकाशित छन् । उनले ग्राफिक नोभल पनि लेखेकी छन् । 

एटवुडका साहित्य महिलावादी रहेको बताइन्छ । उनले महिला लेखनलाई लिएर थुप्रै समीक्षा पनि गरेकी छन् । तर आफूमाथि कुनै ‘लेबल’ लागेको उनी मन पराउँदिनन् । अरुले जेसुकै भने पनि एटवुड आफ्नो लेखनीलाई सामाजिक यथार्थवादको नजिक रहेको भन्न रुचाउँछिन् ।    

एभारिस्टाले पनि आफूले एटवुडसँगै पुरस्कार पाउनुलाई ‘महान् र उदार’ बताएकी छन् । उनले भनिन्, ‘‘हामी अश्वेत बेलायती महिलालाई थाहा छ– हामीले आफ्नाबारेमा लेखेनौं भने कसैले पनि हाम्राबारेमा लेख्ने छैन ।’’
१९५९ मा बेलायमा जन्मिएकी एभारिस्टोका ८ वटा आख्यान पुस्तक छन् । उनले उपन्यासका अतिरिक्त नाटक, कविता, निबन्ध, साहित्य समीक्षा पनि लेखेकी छन् । साथै, रेडियो नाटक लेखनमा पनि उनको रुचि रहेको छ । उनले किनारीकृत लेखक र ललितकला कलाकारका बारेमा आवाज उठाउँदै आएकी छन् । 

१९८६ मा एटवुडको उपन्यास ‘द ह्यान्डमेड टेल्स’ बुकरका लागि चयन भएको थियो । तर उक्त समय उनले पुरस्कार जित्न सकिनन् । 

यस पटक पुरस्कारका लागि प्राप्त १५१ पुस्तकमध्ये उत्कृष्ट ६ मा पर्न सफल सलमान रुस्दी यसअघि पनि सर्टलिस्टमा परेका थिए । १९८१ मा उनको चर्चित उपन्यास ‘मिडनाइट्स चिल्ड्रन’ सर्टलिस्टमा परेको थियो । भारतको मुम्बईमा जन्मिएका र बेलायत बस्दै आएका रुस्दी बुकरका लागि पाँच पटक मनोनयनमा परिसकेका छन् । गत वर्ष एना बन्र्सको ‘मिल्कम्यान’ले यो पुरस्कार पाएको थियो । 

(एजेन्सीहरुको सहयोगमा)