site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
विशेष
Nabil BankNabil Bank
Sarbottam CementSarbottam Cement
‘आत्मसंवाद’भित्रको संवाद
Ghorahi CementGhorahi Cement

मनोज शर्मा (चिन्तक) 


हाइकु सर्जक शरद्शोभाको हाइकु संग्रह ‘आत्मसंवाद’ को चर्चा गर्नुभन्दा पहिले छोटकरीमा हाइकु के हो भन्ने कुरा बुझौं । 

हाइकु कुनै एक किगो (ऋतुबिम्ब) अटाएको ५÷७÷५ अक्षरीय संरचनालाई कायम राख्दै बाबी (सौन्दर्यचेतना) साबी (स्मृति) होसोमी (अनुभूति ) जस्ता सारतत्त्वहरूको जगमा लेखिने जापानी तीन हरफे कविता हो । 

Agni Group

हाइकुमा कविभन्दा पनि पाठकको विचार प्रधान हुन्छ । यसले अलगअलग पाठकलाई अलग–अलग खालको अर्थ दिन्छ । अर्थात् हाइकु बहुअर्थी हुन्छ । वरिष्ठ कवि तथा हाइजिन क्षेत्रप्रताप अधिकारीको शब्द सापटी लिएर भन्नुपर्दा ‘हाइकु सूक्ष्मत्तम बिम्बले संकेत गरेको विशालतम् जगत् हो’ ।
 
आज संसारभरि फैलिँदै गएको जापानी शैलीको हाइकु विधाले सुरुमा मन्द गति लिए पनि अचेल नेपालमा छुट्टै स्थान ओगट्न सफल भएको देखिन्छ । बजारमा थुप्रै हाइकु संग्र्रह क्रमबद्ध रूपमा प्रकाशित भइरहेका छन् । जसको एउटा अर्को कडी हो, शरद्शोभाको हाइकुसंग्रह ‘आत्मसंवाद’ ।

हाइकु लेखन यस्तो विधा हो जसमा पारङ्गत हासिल गर्न सम्पूर्ण जीवनले पनि भ्याउन सक्दैन । भनिन्छ, हाइकुका पिता मास्टर बासोले लेखेका करिब १० हजार हाइकुहरूमध्ये जम्मा एक सयजति मात्रै हाइकु थिए । हाइकुका अध्येताहरूको निष्कर्ष हो यो । 

Global Ime bank

कमी–कमजोरी सबैमा हुन्छ, यस तथ्यबाट शरद्शोभाका हाइकु पनि अछुतो छैन । उनका हाइकुमा विचार पक्ष जति सबल छ, त्यसको तुलनामा भाव पक्ष कमजोर देखिन्छ ।
फरक–फरक बिम्ब र प्रतीक बनाएर समान अर्थ लाग्ने खालका केही हाइकु पनि यस संग्रहमा पाइन्छन्, यस तथ्यलाई उनले पक्कै पनि मनन् गरेकै हुनुपर्छ । यद्यपि उनका हाइकुले जीवनसँग जोडिएका अनेक आयामहरूलाई सफलताका साथ चित्रण गरेको पाइन्छ । 

कतै जीवन दर्शन, कतै सम्मान र गौरव, कतै संस्कार र संस्कृति, कतै प्रकृति प्रेम त कतै राजनीतिको फोहरी खेल, उनका हाइकुहरूमा भेटिन्छ । 

हेरौ उनका थुप्रै हाइकुहरू मध्येबाट मैले माथि अनुभूत् गरेका कुरासित मिल्दाजुल्दा केही हाइकु ः
एक रहस्य
मृत्युको पाश्र्वछाया
वर्जित ज्ञान 
जेन विचारधारा प्रकट गर्ने यस हाइकुमा जीवनको शाश्वत सत्य मृत्युको कुरा उद्धृत छ । जसलाई हामी जानीजानी पनि अन्जान हुन बाध्य छौं एक रहस्यका रूपमा ।

मनोलोकमा
जीवन महोत्सव
पानीको घाम 
जीवन दर्शन बोकेको यस हाइकुले पानीको घाम झैँ जीवनमा कहिले दुःख त कहिले सुख निहित छ भन्ने विषय सूक्ष्मसाथ चित्रण गरेको छ ।

मृत्युशय्यामा
यौवनको सापटी
गोधूलि साँझ 
बाँच्ने अभिलाषा कस्मा हुदैन भन्ने भाव बोकेको यो हाइकु पनि जीवन दर्शनको एउटा राम्रो नमुना हो ।
जीवन खोज्दै
पाखा पखेरा डुल्छ
मलिन घाम !
समय चक्र दर्शाउने यस हाइकुमा प्रकृत्ति र जीवनबीचको तालमेल निकै राम्रोसँग चित्रण गरिएको छ ।
मन्दिर पुग्छ
फूलको संगतले
खबटे कीरा 
प्रकृति बिम्बमा लेखिएको यो हाइकु उत्कृष्ट छ । जब प्रकृतिले उँचनिचको भेदभाव गर्दैन भने हामी किन भेदभाव गर्छौं भन्ने प्रश्न यो हाइकुले संकेत गरेको देखिन्छ ।
बने मायावी
प्रणय संवादमा
गाजलु आँखा !
शृङ्गार चेतनामा आधारित यो हाइकु स्वादिष्ट छ ।
आर्यघाटमा
उदास छ जिन्दगी
इष्र्याको आगो 
जीवन दर्शन बोकेको यस हाइकुमा मानिसको अन्तसमयको मनोविज्ञान राम्रोसँग देखाइएको छ ।
वैभव खोज्छ
अभिशप्त समाज
निभेछ चुल्हो 
सामाजिक विभेद दर्शाउने यो हाइकु आफैं बोल्छ ।
अग्ला टाकुरा
पहाडी जीवनमा
थकित घाम 
ग्रामीण जीवनको कष्टकर जिन्दगी दर्शाउने यो हाइकु आफैंमा उत्कृष्ट छ ।
गुलियो उखु
किसानको आँखामा
नुनिलो आँसु 
उखुको मिठाससँग आँसुको नुनिलोपनलाई बहुतै खुबीका साथ मिश्रण गर्नमा हाइजिन शरद्शोभा सफल देखिएका छन् । किसानको पीडा बोकेको यो हाइकु समय सान्दर्भिक छ ।
लुटको धन
संक्रमित समय
फुपूको श्राद्ध 
कोरोनाकालमा चरम भ्रष्टाचारको बिम्ब झल्काउन यो हाइकु सफल छ ।
माटोको गन्ध
सम्झनाको मिठास
आत्मसंवाद 
माटो र मानिस अनि मनभित्रका तिर्सना, स्मृति विस्मृतिजस्ता भाव बोकेको यो हाइकुले मानिसको एकांकीपनमा गरिएका आत्ममन्थनको संकेत दिन्छ । 

विशेषणको अत्यधिक प्रयोग, संज्ञासँग गलत विशेषणको प्रयोग, बिम्ब र भावबीच तालमेल नमिलेको, चित्रणभन्दा कथनमा बढी जोड, उपमा र अलंकारको प्रयोगमा असावधानीजस्ता दुर्बल पक्ष हुँदा–हुँदै पनि भाषिक सौन्दर्य, सटिक शब्द चयन, सरल–सरस र मौलिक नेपालीपनजस्ता सबल पक्षले हाइकु कविका रूपमा शरद्शोभाको परिचय थपेको छ । 

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: शनिबार, कात्तिक १, २०७७  ११:३३
Sipradi LandingSipradi Landing
worldlinkworldlink
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
Kumari BankKumari Bank
Shivam Cement DetailShivam Cement Detail
Maruti cementMaruti cement
सम्पादकीय
ICACICAC