काठमाडौं । ईरानका राष्ट्रपति हसन रूहानीले हालै सांसदहरुलाई सम्वोधन गर्दै साउदी अरबले यमनमाथि बमबारी रोकेर इजरायलसँगको सम्बन्ध नटुटाउँदासम्म रियादसँग कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापित नगरिने प्रतिक्रिया दिएका थिए ।

साउदी अरबले इजरायल सामु घुँडा टेकेर यहूदीवादसँग सम्बन्धका लागि भिक मागेको भन्दै उनले मेरुदण्ड विनाको राज्यको सट्टा आफ्नो मुलुकका नागरिकका लागि उभिएर आफ्नो वरपरका देशमाथि विश्वास गर्नुपर्नेमा जोड दिएका थिए । 

उनले भने, “साउदी अरब यहूदीवादसँगको सम्बन्ध तोडेर यमनमाथि अमानवीय बमबारी समाप्त गरोस् । हामीलाई साउदी अरबबाट कुनै अप्ठ्यारो छैन् । हामी साउदीसँग सुमधुर सम्बन्ध कायम गर्न सक्छौं ।’’

ईरानी अधिकारी लगातार यमनमा जारी सैन्य हस्तक्षेपलाई लिएर साउदी अरबको लगातार आलोचना गर्दै आएका छन् । तर देशकै शिर्ष नेताले पहिलो पटक सार्वजनिक रुपमा इजरायललाई जोडेर साउदी अरबको विदेश नीति परिवर्तनको माग गरेको यो पहिलो घट्ना हो । 

उता ईरानी प्रदर्शनकारीले दुतावासमा आक्रमण गरेपछि साउदी अरबले गत वर्षको जनवरीबाटै तेहरानसँग आफ्ना सम्पूर्ण कूटनीतिक सम्बन्धन तोड्दै अन्य अरब देशहरुलाई पनि ईरानसँग सम्बन्ध नराख्न अपिल गरेको थियो । साउदी अरब र इजरायलबीच खÞुिफया र सुरक्षा सहयोग बढेपछि तेहरान शशंकित भएको छ । 

साउदी अरब र इजरायलबीचको निकट सम्बन्ध 

मध्य पूर्वका देशहरु जस्तो साउदी अरबको इजरायलसँग कुनै औपचारिक राजनीति सम्बन्ध छैन् । इजरायल प्रतिको अरब जनमतको विरोध र त्यसबाट हुन सक्ने सम्भावित राजनीतिक दुष्परिणाम यसको मुख्य कारण हो ।

त्यस्तै साउदी अरब र इजरायलबीच वाणिज्य र आर्थिक क्षेत्रमा पनि घनिष्ट सम्बन्ध छैन् । इजरायली एयरलाइन्सलाई एशियाली मुलुकको उडानका लागि साउदी अरबको वायु सीमा पार गर्ने पाउने स्वीकृति नहुनुलाई यसको उदाहरणका रुपमा लिन सकिन्छ । 

यद्यपी पछिल्ला केही वर्षमा विशेष गरी कथित ‘शान्तिपूर्ण शक्तिहरु’ का साथ तेहरानको परमाणु सम्बन्ध पछि इजरायल र साउदी अरब नजिक भएका छन् । ईरानको क्षेत्रीय शक्तिसँग मिलेर सामना गर्नु र मध्यपूर्वमा आफ्नो प्रभाव बढाउनु नै यि दुई देशबीच सम्बन्ध स्थापित हुनुको मुख्य कारण हो । 

एक अमरीकी अधिकारीका अनुसार पछिल्लो पाँच वर्षसम्म इजरायल र साउदी अधिकारीहरुबीच चलेको वार्ताको परिणाम नै दुई देशबीच जजिकको सहयोग हो । 

१६ नोभेम्बरमा साउदी अखबार ‘इल्लाब’ सँगको साक्षात्कारमा इजरायली सेनाका प्रमुख जनरल गैडी आइसेनकाटले यस क्षेत्रका लागि ‘ईरानलाई सबैभन्दा ठूलो खतरा’ भनेका थिए । यसका साथै उनले ईरानको सामना गर्न अरब देशहरुलाई इजरायल सहयोग गर्न तयार रहेको पनि बताएका थिए । 

केही दिन अघि पहिलो पटक साउदी अरब र इजरायलले संयुक्त राष्ट्र मानवाधिकार परिषदमा सीरिया विरुद्धको प्रस्तावलाई समर्थन गरेका थिए । सोही समयमा इजरायली सञ्चार मन्त्री अयूब काराले साउदीका मेजर जनरल अब्दुलअजीज अल–शेखलाई तेल अवीव सहर भ्रमणका लागि आमन्त्रण पनि गरेका थिए । 

त्यस्तै साउदी अरबले पनि  इजरायालको नजिक आउने प्रयास गरेको छ । गत वर्ष गर्मीयाममा डोनल्ड ट्रम्प अमेरीकाको राष्ट्रपति बन्नु भन्दा कयौं महिना अघि साउदी अरबले शान्ति मुद्दामाथि छलफल गर्न एक प्रतिनिधि मण्डललाई तेल अवीव पठाएको थियो । 

ट्रम्प फ्याक्टर

यद्यपी साउदी अरबका तर्फबाट भइरहेका गतिविधिहरु ट्रम्प सत्तामा आए पछि तिव्र पारिएका छन् । गत महिना साउदीका क्राउन प्रिन्स मोहम्मद बिन सलमान र प्यालेष्टाइनी राष्ट्रपति महमूद अब्बासबीच रियादमा भेटवार्ता भएको थियो । भेटवार्तामा साउदीले मध्य पूर्वका लागि अमेरीकाका विशेष दूत तथा ट्रम्पका छोरी ज्वाँई जैरेड कूशनरको शान्ति योजना स्वीकार गर्द प्यालेष्टाइनसँग आग्रह गरेको थियो । 

न्यूयोर्क टाइम्सले साउदी अरब र इजरायल बीच सहयोग बढाउनुलाई कूशनरको सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि रहेको बताएको छ । जसमा इजरायली एयरलाइन्सलाई साउदी वायु सीमामा प्रवेश र इजरायलको व्यापारको मुद्दापनि समावेश छ । 

ईरानका लागि खतराको घण्टी

रियाद र तेल अवीवको बीच राजनीतिक, सुरक्षा र खुफिया सूचनाहरुको आदान–प्रदानमा सहयोग ईरानका लागि खतराको घण्टी समान छ । साउदी अरब मध्यपूर्वमा एक अलग्गै मुलुक नभएर सुन्नी ‘ब्लक’ को नेता हो । ईरानका छिमेकी देशरु बहराईन, कुवेत र संयुक्त अरब इमिरेट्ससँग साउदीको घनिष्ट सम्बन्ध छ । 

साउदीसँगको सम्बन्धका कारणले गर्दा यि देशहरु पनि इजरायलसँग आफ्नो सम्बन्ध सुधार तर्फ जाने निश्चित छ । एक पूर्व अमरीकी राजदूतका अनुसार इजरायल र अरब देशबीच सहयोगका लागि कयौं व्यक्तिहरु पर्दा पछाडिबाट काम गरिरहेका छन् । 

ईरान र इजरायल बीच हालैका दिनमा चरमपन्थी समुहलाई कथित रूपबाट तेहरानको आर्थिक सहयोग नै मुख्य विवाद रहेको छ । अरब देशहरुको राजीनतिक साझेदारका रुपमा इजरायलका प्रति जनमत तयार भए इजरायली नीतिलाई नै बल पुग्ने देखिन्छ । जसबाट अरब जनमतको ‘दिल र दिमाग’ लाई जित्नका लागि तेहरानले बनाएको नीति कमजोर हुनेछ ।

फलस्वरुप इजरायल प्रति अरब जगतमा व्याप्त सोच हटेपछि अरब देशमा मात्रै नभएर अन्तरराष्ट्रिय स्तरमा पनि ईरान अलग थलग पर्नेछ । 

साभार : बीबीसी हिन्दीबाट